Diepe gronden - Nicolet Steemers

 De natuur als aanjager voor zielepijn !

'De lamme leidt de blinde met grote tegenzin 

en in een ijzig stilzwijgen.'

Als drie vriendinnen aan een trektocht door de Roemeense Karpaten beginnen, wordt hun plan al snel gedwarsboomd. Op de eerste ochtend blijkt één van hen spoorloos verdwenen. Omdat de twee anderen niet vertrouwd zijn met de omgeving, besluiten ze terug te keren naar de bewoonde wereld. Dat blijkt veel moeilijker dan verwacht. Maar is het gebrek aan topografische kennis het enige obstakel?

Beschadigd

De personages die Nicolet Steemers bedacht heeft zijn verre van doorsnee. Twee van hen lijden onder de naweeën van een traumatische ervaring als militair in Afghanistan. Als deze onstabiele, breekbare geesten geconfronteerd worden met een tweevoudige vertrouwenscrisis in hun relatie, gaan ze over oncontroleerbare grenzen heen. 

'Diepe gronden' is een boek dat op elke bladzijde je aandacht vasthoudt. De survival skills van beroepssoldaat Martine, en ook het geregelde falen ervan, zorgen voor permanente spanning tussen haar en Laura die... een muziekwetenschapper als vader had. Van een val zetten en wat later een konijn stropen, heeft ze geen verstand. De dreiging van het bos met zijn ongewone geluiden en de aanwezigheid van beren, adders en stropers, is overal voelbaar. Tussendoor laten de humor en de doordenkertjes van de schrijfster je even ademhalen. 

Overtuigend 

Expressieve taal, verbeelding en psychologisch inzicht zijn de kracht van Nicolet Steemers. De kwetsbaarheid maar ook het kiezen voor zichzelf van Martine en Laura komen bijzonder goed uit de verf. Naast deze invoelbare personages blijft het idee je bij dat levenspaden verraderlijker kunnen zijn dan het grilligste offroad spoor! 

★★★★ 

Fulltime avonturier - Tamar Valkenier

Met Valkenier op valkenjacht !

'Ik hoop dat je van zoute melkthee houdt?

Vanavond eten we marmot!'

 

De afgelopen maanden hebben zich drie stoere reisvrouwen op dit blog gemeld: de poolavonturierster Bernice Notenboom, bushgirl Miriam Lancewood en de baanbrekende motorrijdster Noraly Schoenmaker. Geef toe, die meiden maken dromen waar waarin anderen blijven hangen. Ook Tamar Valkenier is uit dit taaie hout gesneden! 

'Ontspullen is ontzorgen!'

Zij kiest voor slow travelling op twee, niet gemotoriseerde wielen. Buiten een geweldige baan als recherchepsycholoog, laat ze vrienden en haar geliefde vader achter. Net als de drang om haar eigen en andere grenzen te verleggen, is de nood aan vrijheid onweerstaanbaar. 'Sinds ik ben gaan fietsen voelt het leven lichter', zo ontdekt ze al snel. Daar kun je zowel een letterlijke als figuurlijke betekenis aan geven.

Op haar tochten door Europa, Australië, Mongolië en Jordanië zijn er heel wat leermomenten. Elke dag doet Tamar iets voor het eerst: vissen, jagen, duurzaam voedsel telen op een permacultuur-boerderij of met paard en kameel over de hoogste toppen van het Altaj-gebergte trekken. Maar ook leren niet bang te zijn om in een tentje in een bos te slapen, bij onbekenden aan te kloppen voor hulp en je angsten langzamerhand te vervangen door vertrouwen in eigen kracht en het idee '(meestal) komt alles goed'.  

Alle emoties op een rij 

Alleen reizen is niet altijd alleen zijn! Tamar ontmoet gastvrije locals, vrienden voor de duur van een etappe, aboriginals, bedouïenen, gaat couch surfen en speelt openluchtschaak in Sarajevo. Toch is haar intiemste vriend de natuur zelf. Omdat bergen en dieren geen oordeel over je vellen, voel je je emotioneel veilig en dus thuis.

Dat wil niet zeggen dat zo'n avontuur geen donkere kanten kan hebben! Het schuifelen langs ravijnen of het oversteken van een wassende wildwaterrivier is een beangstigende onderneming. Van onderkoeling en honger word je ook niet blij. En niet elke ontmoeting is warm. Voor jezelf opkomen in een kwetsbare situatie hoort bij het ontdekken van de wereld. Toch is er altijd weer compensatie: verrast worden door een kunstige, kleurrijke rotsformatie of een vlucht ganzen boven een gletsjermeer. En wat gezegd van deelnemen aan een valkenjacht, een duizenden jaren oude Mongoolse traditie?

Geen weg terug

Deze vier globetrotters hebben een flinke dosis lef, volharding, zelfredzaamheid en doelgerichtheid gemeen. Met elke reis groeit hun zelfstandigheid maar ook de afstand met de samenleving waar hun familie, vrienden en voormalige collega's zich in bewegen. Het advies 'blijf niet langer dan een jaar weg of je kunt niet meer terug naar je oude bestaan', blijkt gegrond. Na enige gewenning aan de stilte van de natuur word je al gek van het tikken van de klok in de kamer. Voor alle vier is lopen en rijden over niet-gebaande paden een manier van leven geworden! Allemaal kiezen ze, steeds opnieuw, de weg die hen gekozen heeft!

★★★★

Familiestuk - Hetty Visser

Een risicovolle grap ! 

'Vertalen is geen creatief proces 

waarbij je soms helemaal komt vast te zitten.'

Als je fictie schrijft kun je de grenzen van de realiteit een beetje oprekken. In dat geval mag je hoofdpersoon een vertaalster zijn die een lucratieve klus krijgt aangeboden van een Zwitserse familie met oud geld. Sara is gevraagd een dagboek te vertalen van een nicht die in Amsterdam gewoond heeft en van wie de vader een joodse diamanthandelaar was. 

Tussen de regels lezen 

Deze overgeërfde autobiografische notities blijken weinig reflectief te zijn, eerder oppervlakkig, vol ijdelheid en gemopper. Toch wakkeren de schaarse feiten en heftige gevoelens, in combinatie met enig geroddel van de buurvrouw, haar nieuwsgierigheid aan en gaat ze op onderzoek uit. De verhitte reacties die daarop volgen maken haar duidelijk dat er iemand niet blij is met haar speurwerk. Het citaat boven dit stukje gaat dus niet helemààl op voor Sara. 

Deze lange novelle biedt de auteur de kans om de verhaalelementen voldoende uit te rollen en de lezer bij het plot te betrekken. Dat lukt lang niet altijd bij een kortverhaal. Zelfs gerenommeerde schrijvers uit de geschiedenis van het korte werk, zoals Edgar Allan Poe, produceerden uit de kluiten gewassen novelles. In 'Familiestuk' kun je genieten van een frisse verteltoon, netjes uitgewerkte achtergronden en een handjevol spanning. 

Te weinig kracht

Maar... door de in een grap en lachbui verpakte climax blijft dit verhaal hangen in een entertainment sfeer. De lezer die fictie koppelt aan dramatische kracht verwacht wellicht meer van het spanningsveld tussen onrecht en bloedbanden. Een auteur die dat spoor wil volgen dient wel over veel psychologisch inzicht te beschikken. Wil je die kennis ook nog omzetten in literatuur, dan moet je van goeden huize zijn. Daarbij verdienen lezers het om bij het nekvel gegrepen te worden!

★★1/2

Martelaar - Charlotte Link

 De blinde haat van een tijger !

'Wat we nu kunnen doen is onder elke steen kijken, 
hoe onbelangrijk en weinig belovend het ook mag lijken.'

Wie van een prettig complex plot houdt, moet 'Martelaar' lezen! Bij Charlotte Link gaat het natuurlijk niet om het nodeloos ingewikkeld maken van situaties. De complexiteit, die bij de rechercheurs tot radeloosheid leidt, is een spiegel van de moeilijk te doorgronden mens en zijn kronkelende levenspad. De Duitse bestsellerauteur heeft deze keer veel hooi op de vork genomen!

Iris is de jonge vrouw waar alles om draait. Een traumatische ervaring tijdens haar jeugd heeft geleid tot de ontwikkeling van een gefirofobie. Deze extreme angst voor bruggen komt vaker voor dan gedacht. Maar hoe kan het dat vijftien jaar na de gruwelijke feiten iemand haar naar het leven staat? De daders werden nooit gevonden. Waarom zou iemand van hen dan uit de schaduw willen treden? 

Dream team

In dit vijfde deel van de Kate Linville-reeks is de relatie tussen rechercheur Kate en haar tot ontslag gedwongen vroegere chef Caleb Hale nog steeds gespannen. Tenminste als het gaat over hun privé-leven. Omdat ze altijd op elkaar kunnen rekenen lukt samenwerken wel. In 'Martelaar' krijgt Caleb de kans om op een niet-officiële manier zijn onderzoekservaring in te zetten.  

 
Dit pittige duo is de smaakmaker van deze misdaadserie. Hun interactie zorgt voor dynamiek, ideeënscherpte, spanning en inlevingsvermogen. Bovendien brengt de niet-gedeelde eenzaamheid van beiden een vleugje tragiek met zich mee. Omdat ze kwetsbare mensen zijn die zichzelf in vraag stellen, ontwikkel je makkelijk een emotionele band met hen. Dat ze wat stuntelig voor elkaar zorgen maakt hen alleen maar charmanter!

'Link' staat voor kwaliteit

Maar als er een door haat verteerde misdadiger vrij rondloopt en een onschuldige burger opjaagt, hoort natuurlijk alle aandacht te gaan naar de man van wie de naam lang onbekend blijft. De liefhebber van politiedenkwerk en knarsende speurderstanden komt flink aan zijn trekken. Zoals verwacht houdt Charlotte Link je op elke bladzijde bij de les. Haar talent voor plot gedreven verhalen, ook al zijn ze meer dan 400 bladzijden lang, staat als een huis. Ook de lezer die graag op het puntje van de stoel zit, mag meer dan eens en lang voor de slotfase zweetdruppeltjes wegpoetsen. 

Met de hulp van krachtige, expressieve taal, komt de complexe intrige uiteindelijk netjes op haar poten terecht. Het achterliggende verhaal vindt trouwens moeiteloos zijn weg naar het hoofdplot. Als je het boek dichtklapt blijft vooral het besef hangen dat dader en slachtoffer in één mens kunnen wonen. Van dat confronterende idee geeft Charlotte Link maar liefst twee geloofwaardige voorbeelden. Zij getuigen van de ingewikkelde 'condition humaine' die ons in verwarring brengt!

Perplex

Het literaire concept van 'Martelaar' mag je ingenieus, overtuigend en meeslepend noemen, een ontluisterende studie van de psyche die zelfs de taaie Kate verslagen achterlaat!

★★★★1/2

De val van Tammy Davidson - Lex Passchier

De weg naar erkenning !

'Ik laat lezers liever achter met een vraag.' 

Als een succesvolle tv-scenarist zich aan een boekplot waagt, dan mag je een flinke dosis creativiteit verwachten! Kan Lex Passchier zijn reputatie van onderhoudende, vaart makende verteller waarmaken? En voegt hij er misschien nog een extra laag aan toe?

Woordenstrijd

Al vrij snel dient zich het personage Abel aan, een bankbediende die bedenkingen heeft bij een baan als louter verdienmodel. Zijn jongere broer Vincent laat zich nog kritischer uit over het consumptiegedrag dat leidt tot de uitputting van de aarde, het uitbuiten van arbeidskrachten in ontwikkelingslanden en het creëren van uit de hand lopende klimaatproblemen. De extra laag, die hier maatschappelijke relevantie heet, is dus aanwezig! Bovendien ontstaat er een spanningsveld tussen Abel en zijn partner Puck. Hierin ontmoeten egocentrisme, persoonlijke vrijheid en, in mindere mate, ecologie elkaar. Tijdens de scherpe woordenwisselingen maak je kennis met de denk- en betoogkracht van deze schrijver.

Een staaltje zielkunde

Mocht je verwachten dat deze personages het verhaal onmiddellijk op sleeptouw nemen, dan leert het uitgebreide tweede deel je dat de spil van het boek Jonathan heet. Hij zorgt, samen het rechercheteam, voor het spanningselement. Dat wil niet zeggen dat je op het puntje van je stoel zult zitten. En dat is ook niet de bedoeling. Het onderzoek, dat via allerlei hoogtepunten uit de literatuur loopt, legt de complexe identiteit van Jonathan bloot. Omdat zijn traumatische jeugd een tweevoudige persoonlijkheid heeft opgeleverd - het kind en de volwassene - staat hij op een onstabiele, verwrongen manier in het leven. De man die zich nooit erkend voelde, zint op wraak! 

De tweede extra laag heet dieptepsychologie.  

Schrijversgeluk?

In het derde deel gaat weer een ander luik open. Het nieuwe gezichtspunt toont schrijfster Tammy Davidson die een kat-en-muis-spel speelt met een interviewende radiopresentator. Zoals bij elk ander dispuut op deze bladzijden, knetteren de hersens ook in dit stof opwaaiende één-tweetje. Tammy zou wel eens het alter ego van Lex Passchier kunnen zijn. Hoe het ook zij, haar innerlijke stem houdt de lezer met een aantal doordenkertjes goed bij de les:

'Mag je (een auteur) een weinig invoelbaar maar wel confronterend personage opvoeren?' 

'Moet je je lezers tegemoetkomen, b.v. door een afgerond einde te bedenken?'

'Heb je het recht om te schrijven over een onderwerp dat je niet kent vanuit je ervaring?' 

Derde extra laag: de Letteren!

Naar de kern

Als dit drieluik dichtklapt krijgt elk paneel zijn volle betekenis en wordt de samenhang duidelijk. Dan komen twee basisideeën bovendrijven: de erkenning waar mensen naar op zoek zijn en de invloed van de literatuur. Beide denksporen worden voldoende geconcretiseerd om overtuigend te zijn. 

Bijzonder is ook dat de auteur de rol van toevalligheden in een roman verdedigt. Hoewel schrijvers willekeurigheden meestal vermijden, spelen toevalligheden in het echte leven een sturende rol. 'De val van Tammy Davidson' maakt duidelijk dat een ontmoeting die oogt als een goocheltruc, toch zijn plek vindt in een coherent geheel... tenminste als je in termen van lef wil denken. 

Trouw zijn aan jezelf

Met deze ideeënroman heeft Lex Passchier voor een stijlbreuk in zijn oeuvre gezorgd. Blijkbaar had hij de vrijheid van de literatuur nodig om voluit zichzelf te kunnen zijn. In dit boek koppelt hij zijn verbeelding aan een erg sterk denkvermogen. Zijn kracht om alle mogelijke aspecten van een idee of standpunt in korte tijd op tafel te leggen, is verbluffend. Het zou mooi zijn mocht deze woordkunstenaar via dit werk de weg vinden naar de ultieme erkenning!

★★★★1/2

Somewhere Els - Els van Roode

Meer dan een feelgood beroep !

'Geen glitter and glammer all over !'

Zolang de reisauteurs hun post-corona winterslaap voortzetten, moeten liefhebbers van het genre genoegen nemen met schrijvende hikers, backpackers, motorrijders, moderne pelgrims (cf. de camino) en andere hectiekontvluchters. Zelfs programmamaakster Floortje Dessing heeft een sabbatical genomen. En 's werelds belangrijkste reisschrijver, Paul Theroux, is intussen 80-plus geworden. Het is dus behoorlijk stil in het leven van de leunstoelreiziger! 

Tussen hemel en aarde
Ook al houden de amateurs het meestal bij één boek en vergeten ze vaak dat een reiziger de confrontatie met mens en maatschappij aangaat en zo originaliteit en diepgang in zijn verhalen creëert, openen ze toch de horizon voor de thuisblijvers. En als een vrouw die de planeet vanop tien kilometer hoog bekijkt, haar meest bijzondere herinneringen wil delen, dan wordt de leunstoel toch weer een gezellig plekje!

Hoewel een stewardess op intercontinentale vluchten van snipperdagen kan genieten die met de meest unieke ervaringen kunnen ingevuld worden, is het werk in de cabine afmattend. Urenlang staan, rondlopen, een permanente glimlach opzetten en de passagiers in de watten leggen, kruipt niet in de koude kleren! Ter compensatie kan ze tussen de heen- en terugvlucht genieten van een ontbijt tussen tropische vogels, een leeg strand op Hawaii, een fietstochtje over de Golden Gate Bridge in San Francisco, een bezoek aan de Night Market in Bangkok of... het bijwonen van de Oprah Winfrey show. Dit lijstje kan nog aardig worden uitgebreid!

Safety first !

Maar voor alles komt de beroepsernst! Als buitenstaander valt het je op hoeveel aandacht er wordt besteed aan de veiligheid van de passagiers en het boordpersoneel. Dat geldt niet alleen voor de opleiding en het eindexamen waarbij een heuse flight simulator gebruikt wordt maar ook voor de briefings voorafgaand aan elke vlucht. En wanneer de reizigers wat ongeduldig bij het gate staan te wachten, lopen de stewardesses een safety checklist na. Functioneert de deur zoals het hoort? Is de veiligheidsapparatuur aanwezig en werkt ze? Daar hoort ook een cabin check bij. Misschien heeft één van de uitgestapte passagiers een verontrustend voorwerp achtergelaten...

Even uit de bocht

Als de korte hoofdstukken, op sommige momenten, héél summier worden zakt de kwaliteit van de verhalen behoorlijk! Ook gaan de simplistische zinnetjes na verloop van tijd wegen op het leescomfort. Bovendien is er een inhoudelijke uitglijder. Els van Roode dweept met de Sissi uit de geromantiseerde filmbiografie. Keizerin Elisabeth was een godsdienstfanaat en een anorexiapatiënt, geen sprookjesprinses en geen rolmodel! Historische feiten en escapisme gaan niet hand in hand!

Het culturele niveau van dit boek mocht iets hoger zijn. In Wenen kun je bijvoorbeeld de belangrijkste doeken van Pieter Bruegel de Oude gaan bekijken of één van de vijf componistenhuizen bezoeken. Het is maar een idee... En als je door de Hofburg loopt en aan een vorstin denkt, dan zou Maria Theresia je aandacht moeten trekken. Zij was, in tegenstelling tot Sissi, een echte bestuurder die de geschiedenis vorm heeft gegeven. 

Een weidse blik

Toch blijft het bijzonder om in een vrij onbekende professionele wereld te mogen binnen kijken of om je de besneeuwde Andes-toppen onder de vliegtuigvleugels voor te stellen. Dat neemt niet weg dat de nood aan gelaagde reisliteratuur of reisjournalistiek aanwezig blijft. Laten we hopen dat Erika Fatland aan een vuistdikke opvolger van 'Himalaya' werkt!   

★★★1/2

Verborgen in de schaduw - Viveca Sten

 Het zwijgen van een patriarchale kerk

'Pas sinds kort vraagt ze zich af 
waarom mannen alle beslissingen moeten nemen 
en dat vrouwen zich daarnaar moeten voegen.'

Hoeveel lezers hebben de laatste maanden uitgekeken naar dit tweede deel in de Åre-reeks van Viveca Sten? Na de hoge waardering en de forse verkoopcijfers van deel 1 (10.000 ex.) zijn haar fans bijna niet tellen! En welke Scandi-liefhebber wil, onder een fleece dekentje, niet blauwbekken in een barre Noord-Zweedse winter? In de eerste zin is het al... -12°! 

Waarom Johan?
Wanneer de meest vriendelijke, attente en behulpzame man van het stadje op een zeer gewelddadige manier vermoord wordt, blijven verwanten verbluft achter en wacht de rechercheurs een opdracht die meer werkuren zal opeisen dan goed is voor een gezinsleven. Bovendien is de onfortuinlijke Johan een voormalige skikampioen die de trots van de regio is. Maar ook de lezer krijgt huiswerk. Waar en hoe zal de achterliggende plotlijn het hoofdpad kruisen? Wat heeft een sociaal actieve loodgieter te maken met de ontspoorde vroomheid van een ultra-orthodoxe geloofsgemeenschap?

Religieus fanatisme

In de loop van het boek achtervolgt je het beeld van een sektarisch-protestants geloof. Zou Zweden een soort van zwartekousenkerk hebben? Of is deze verhaallijn een herinnering aan voorbije tijden? Fictieauteurs beschikken over veel vrijheid. Een korte zoektocht op het internet levert enige kennis op over het bestaan van een bible belt in de streek rond het zuidelijk gelegen Jönköping. 

Viveca Sten voegt hieraan toe dat er Evangelische (Vrije) kerken zijn die vrouwen zien als echtgenotes en moeders, zorgzaam en steunend, niet als individuen met het recht eigen beslissingen te nemen. Hoewel de 'Licht des Levens-gemeenschap' een fictief gegeven is, past het ontroerendste personage van 'Verborgen in de schaduw', Rebecka, in het plaatje van een patriarchale, bijbelvaste kerk. Als rechercheur Hannah haar op het spoor komt, weet ze dat de nood hoog is en ze als de wiedeweerga moet handelen!

De troost van muziek...

Zoals je van haar mag verwachten, besteedt de schrijfster ook veel aandacht aan de andere plotacteurs. Collega Anton, bijvoorbeeld, die van zijn stuk is gebracht omdat zijn kersverse partner plots een getuige blijkt te zijn in deze moordzaak, zoekt zijn toevlucht in het jazz-orkestje waarin hij saxofoon speelt. Hij laat zich inspireren door Paul Desmond, een grootheid uit de jaren '50. 'Jazz geeft je de troost en het houvast als alles fout loopt', is een quote van deze maestro.

... en van verhalen

Je zou het literaire talent van Viveca Sten kunnen vergelijken met een klassieke schoonheid, niet bijzonder opvallend of origineel, wel ongedwongen en elke dag prettig om naar te kijken. Haar roman-technische kennis is uit het boekje, haar karakters zijn makkelijk in de omgang en toch gelaagd, haar thema's doen er altijd toe. En ze geeft slachtoffers een stem. Cosmetische ingrepen zijn niet nodig. Deel 3 uit de Åre-reeks in de planning opnemen is voldoende!

★★★★1/2

Afgrond - Robert Harris

Een naïeve politicus met mazzel !

'Hij was zowel machtig als machteloos, 

verantwoordelijk voor de gebeurtenissen daar, 

zonder te weten wat er zich afspeelde.'

Een politicus die buiten de lijntjes kleurt, al is het omwille van de liefde, trekt altijd de aandacht van journalisten en schrijvers. Als je, zoals Robert Harris, het genre van de historische fictie omarmt, kan je bovendien de grenzen van de realiteit wat oprekken en je lezers een genietbaar verhaal aanbieden.

Een glibberig pad

In 'Afgrond' staat de Engelse oud-Premier H.H. Asquith centraal. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog zijn de zorgen van de natie groot. Terwijl de Minister van Marine, Winston Churchill, de messen scherpt, wikt en weegt de zachtmoedige Asquith de laatste kansen op het afwenden van een bloedige confrontatie. Om de aanhoudende druk wat te verlichten onderhoudt hij een intense briefwisseling met zijn verboden liefde Lady Venetia Stanley, een intelligente vrouw met belangstelling voor politiek. In de veronderstelling dat de inhoud van de niet-ondertekende correspondentie onder vier ogen zou blijven, deelt hij vertrouwelijke en soms zelfs geheime informatie. Maar dat is buiten de argusogen van de geheime dienst gerekend!

De net aangeworven brigadier-rechercheur Paul Deemer, een nauwgezette en vasthoudende jonge man, wordt belast met het dossier Asquith-Stanley. Omdat je niet in de ziel van dit - overigens fictieve - personage kunt kijken, vraag je je af of hij er wel één heeft. Tussen hem en zijn broer, die aan het Frans-Duitse front zijn leven waagt, is er geen warmte. Later, wanneer ook hij een zwak krijgt voor de charmante persoonlijkheid van Venetia, vang je iets van innerlijke bewogenheid op. Maar misschien zou je die houding ook plichtsbesef kunnen noemen. Als hij werkt, lijkt hij iemand te zijn van 'Befehl ist Befehl', een griezelige eigenschap! 

De tijd van toen

Toch valt er ook wel iets te glimlachen. De efficiënte maar gedateerde manier van het onderscheppen van de brieven zegt alles over de onvoorstelbare technische en technologische innovaties die in iets meer dan honderd jaar onze maatschappij een heel nieuwe identiteit gegeven hebben. Terwijl Deemer op het postkantoor briefomslagen open stoomt en met lijm weer dicht plakt, begeven hedendaagse rechercheurs zich op het terrein van afluisterpraktijken, hacking en het decoderen van versleutelde berichten. 

Wie Robert Harris kent, weet dat hij veel couleur locale mag verwachten. In het Londen van een eeuw geleden ging er geen heer de straat op zonder een kaasbolletje of zelfs een hoge hoed op het hoofd. In huizen met livreiknechten dineerden de adellijke families, door de week en zonder gasten, in avondkleding. En blijkbaar was de hogere klasse gecharmeerd van exotische huisdieren. Op het landgoed van de Stanley's in Wales hield Lady Venetia... een pinguïn. Je mag raden wat er in de hete zomer (geresearcht!) van 1914 met de vetgans gebeurde!

Een beetje vluchtig

Vergeleken met 'Pompeii' en de 'Cicero-trilogie' is 'Afgrond' wat minder compact en beklijvend. De antieke watermeester en de Romeinse voorvechter van de rechtsstaat zijn uitzonderlijke persoonlijkheden. Dat kun je niet zeggen van Eerste Minister Asquith en Lady Stanley. Hen zou je verdienstelijke burgers kunnen noemen. 

Bovendien bieden hun kortstondige ontmoetingen weinig ruimte voor psychologische ontwikkeling. Het veelvoud aan liefdesbrieven die bijna kopieën van elkaar zijn, creëert eerder eentonigheid en remt de handeling af. The Prime's obsessieve band met Venetia zou in een sterke roman tot de ondergang van het personage leiden. Maar omdat Robert Harris trouw wilde zijn aan de historische feiten, kon er geen sprake zijn van een glijdende schaal. Over de ware toedracht schrijft historicus Stephen Koss dat Asquith 'was always able to divide his public and private lives into separate compartments'. Het niet in elkaar vloeien van het hoofdplot en de achtergrondlijn met spionnenjager Deemer is een onvermijdelijk gevolg van Harris' keuze voor authenticiteit. In dit boek houdt de non fictie het romangehalte in een houdgreep!

Ieder zijn Waterloo

Zou de keuze voor de flamboyante en soms onbezonnen Winston Churchill een dynamischer verhaal hebben opgeleverd? Hij werd niet voor niets 'de would-be Napoleon' genoemd! Zijn Waterloo heet Gallipoli...

De zwanenzang van Eerste Minister Asquith daarentegen heeft alles te maken met het gegeven 'hoge bomen vangen veel wind'. In politieke taal heet dat 'eindverantwoordelijkheid'!

★★★1/2

Sneeuwstorm en amandelgeur - Camilla Läckberg

 Wat goed is doorstaat de tijd !

'Iedereen lijkt je een slappeling te vinden. 

Dat ik jou verdacht, betekent dat er volgens mij 

toch wel wat daadkracht in je zit, pa.'

Hoe leuk is het ontdekken van een kortverhaal als je tussen twee lijvige boeken in wat tijd te besteden hebt! Als de laatst gelezen publicatie, ook in emotioneel opzicht, pittige non fictie literatuur was, is het lekker achterover leunen met een plot gedreven, sfeervol verhaal... niet te kort, niet te lang! Dat 'Sneeuwstorm en amandelgeur' een vertelling uit de oude doos is (2011) mag niet deren!  

Familie kies je niet
Een familiediner met een maatschappelijk geslaagde pater familias aan het hoofd van de tafel. Een overrompelend incident waarna niets meer hetzelfde is. Geheimen komen boven water, maskers vallen af. Dit klassieke recept met veel mogelijkheden, kreeg wereldwijde aandacht en waardering toen de Deense film 'Festen' (1998) in de zalen kwam. Intussen is de gelauwerde prent van Thomas Vinterberg uitgegroeid tot een cultwerk. Camilla Läckberg heeft deze ijzige beelden vast gezien...

In haar verhaal zit een Zweedse familie rond Kerst aan tafel. Terwijl er een sneeuwstorm opsteekt en de vaargeul naar het vaste land dichtvriest, valt de schathemelrijke opa Ruben voorover in zijn met heerlijkheden gevuld bord. Al snel stelt rechercheur Martin, de vriend van dochter Lisette, vast dat de weinig geliefde man vermoord werd. Hij mocht zijn erfgenamen graag vertellen hoe teleurgesteld hij in hen was. Maar toch... sterven terwijl je door aasgieren omringd bent, gun je niemand! 

Lof voor Läckberg! 

Het beperkte aantal bladzijden dat een auteur ter beschikking heeft voor een novelle, lijkt een uitdaging van formaat te zijn. Er wordt immers van je verwacht dat je personages een ziel geeft, confrontaties uitlokt, een spanningsboog creëert en je lezers een geloofwaardige ontwikkeling met climax serveert. Kerstdiner of niet, een verfijnd menu heeft altijd meerdere gangen!

'Sneeuwstorm en amandelgeur' biedt alles wat een kortverhaal je kan aanreiken. Hoewel de onderlinge verhoudingen van de plotspelers grimmig zijn en de dialogen bijtend, is de algemene teneur, zeker in vergelijking met 'Festen', niet zuur. Aan het eind wacht je een dubbele coup de théâtre die het ene personage doet lachen en het andere huilen. En de lezer lacht het hardst want hij wordt al te graag op het verkeerde been gezet... en nog liever op twee verkeerde benen!

★★★★

Alexandrië - Eduard Cousin

 De mythe van een kosmopolitische stad !

'In Caïro zeggen ze over ons dat we creatiever zijn 

dan de Caïrenen en beter in het uitdrukken van emoties.'

(kunstenaar Jamal)

Als een Europeaan zich het Egyptische Alexandrië voorstelt, denkt hij in grootse, nostalgische beelden: het Hellenistische handelsknooppunt genoemd naar Alexander de Grote, de Romeinen die hardvochtig een einde maken aan de oud-Griekse cultuurstad, Cleopatra die zich door een slang laat bijten omdat ze wil sterven, de roze-bril-boeken van Lawrence Durrell en de open, kosmopolitische samenleving van halfweg de 19de tot het midden van de 20ste eeuw. Maar tot op welke hoogte komt dat beeld, afgezien van de historische ijkpunten, overeen met de werkelijkheid? En klinken er nog echo's van die Europese identiteit door in de hedendaagse kuststad?

Wereldburgers?

Om op deze vragen te kunnen antwoorden gaat de in Egypte wonende journalist Eduard Cousin op onderzoek uit. Hij leest zich uitgebreid in, praat met nazaten van de kosmopolieten en met Arabische Alexandrijnen. Tussen al die uiteenlopende meningen, perspectieven en interpretaties door luistert hij ook naar zijn innerlijke stem. Wat betekent Alexandrië voor hem, de buitenlander die zijn leven deelt met een Egyptische vrouw?

Na de militaire coup van Nasser in 1952 verliet een hele generatie met Europese wortels in golven het land en het regime dat zich tot Rusland wendde. Een enkele nakomeling bleef en hoort bij de idealiserende, melancholische burgers die de stap naar de veranderde eigenheid van Alexandrië niet hebben kunnen (of willen) maken. Vooral het statusverlies zit hen hoog. Ze zijn bovendien vergeten dat er in het verleden ook Arabieren woonden, zij het buiten het centrum en naast - niet tussen - de Europeanen... die geen woord Arabisch praatten. De term 'kosmopolitisch' beperkt zich dus tot diversiteit binnen de Westerse cultuur.   

Het nieuwe Alexandrië 

In de aanloop naar de 21ste eeuw en daarna zijn de tuinwijken verdwenen, de villa's vervangen door woontorens, de brede straten omgebouwd tot oriëntaalse souks. Als gevolg van een falende, door corruptie geteisterde politiek, ontstond er een informele economie. Die levert geen belastingen op, wel steekpenningen. Ook de toenemende verkrotting van historische gebouwen mag op het conto van de perverse bestuurders geschreven worden. Maffiose projectontwikkelaars mogen straffeloos de sloophamer bovenhalen. En omdat een carrière in het leger een verdienmodel geworden is, verschijnen er overal horecazaken en winkels die de kleinhandel in de stad dwarszitten. Gecultiveerde Alexandrijnen huilen om de teloorgang!  

En ja, de voorwaarden die aan IMF-leningen verbonden zijn, hebben een wurgend karakter, en ja, bilaterale handelsovereenkomsten zijn nooit in het voordeel van de zwaksten... maar als je economisch beleid zich beperkt tot graaikapitalisme voor een elite, dan heb je weinig recht op het leveren van kritiek!

Megalomaan of verantwoord?

In 2002 opende de 'Bibliotheca Alexandrina' haar deuren. Om het symbool van de antieke stad te verbinden met de moderne had toenmalig president Mubarak een Noors architectenteam onder de arm genomen. En het resultaat mag er zijn. 

 

De Bibliotheca Alexandrina

Dat alle ramen op de Middellandse-Zee gericht zijn, roept bij Eduard Cousin het beeld op van 'fort Europa'. Zou je de bibliotheek niet als een modern kenniscentrum kunnen zien? Kennis komt in deze tijd via allerlei kanalen naar je toe. Gelijkgestemden kunnen wereldwijd in real time met elkaar communiceren. Als je geestelijke ontwikkeling nastreeft, lijkt voor taxichauffeur spelen in Londen een weinig aantrekkelijk alternatief. Bij brain drain is niemand gebaat!

De auteur merkt ook op dat, net als de Europeanen in de zogenaamde kosmopolitische tijd, de ogen van het gebouw geen aandacht schenken aan het Egyptische en Afrikaanse achterland. Als de regering besluit in te zetten op scholing en welvaart, wordt die kloof vanzelf kleiner. Voorlopig zal de zoon of de dochter van een boer in de delta de weg naar Alexandrië niet vinden. Toch is het hoopvol dat de Alexandrijnse studenten en academici deze publieke ruimte omarmen. De leeszaal zit steevast vol!  

Culturele nostalgie

En mochten ze hun mondiale blik toch even willen richten op de microkosmos van weleer, dan kunnen ze terecht in het honderd jaar oude hotel Cecil waar een piccolo je opwacht en een houten lift met ijzeren hekje je naar boven brengt. Tussen zwart-wit foto's en cappuccino's is het heerlijk van gedachten wisselen!

★★★★1/2

Pinnen in Mongolië - Liesbeth Rasker

Geen heimwee maar wegwee ! 

'Het avontuur begint pas waar het plan eindigt.'

Meestal betekent lezen dat je naar onbekende binnen- en buitenwerelden reist en zo je horizon verbreedt. Daarom is het niet vreemd dat iemand die er niet aan denkt om ooit te gaan backpacken toch nieuwsgierig is naar de ervaringen van een avontuurlijke globetrotter. En herkenningspunten zullen er vast wel zijn! 

Wees alert

Liesbeth Rasker maakt snel duidelijk dat je best vooraf uitzoekt wat belangrijk is maar dat een reisplan niet moet lijken op een kleurplaat die alleen nog maar ingekleurd hoeft te worden. Boek thuis de eerste overnachting maar laat de andere slaapplekken over aan je flexibele reisschema. Je weet immers nooit waar je wat langer of wat korter wil blijven of welke route plots veel interessanter lijkt. Toch neemt deze backpackster de voorbereiding zeer ernstig. Alles wat de (langeafstands)vlucht, de visumprocedure (al eens van een visumbureau gehoord?), geldzaken (een Pay Pall account kan je redden als je je bankkaarten kwijt raakt) en zo meer betreft, wordt onder het vergrootglas gelegd. 

In dit boek barst het van de handige tips! Ga niet naar een party hostel als je rustig wil slapen. Zet je liever de bloemetjes buiten, vergeet dan de paracetamol niet! Met een kater naar de apotheek is geen pretje. Neem ook altijd een slotje mee om je locker af te sluiten. Als je reviews leest, filter de vitters er dan uit. Iemand die zeurt over afbladderende verf in de badkamer, is niet geschikt voor een low budget reis. En hou er rekening mee dat de Lonely Planet bijbel vaak een roze bril op heeft! 

Zorg goed voor jezelf !

De adviezen zijn eindeloos maar erg nuttig en vaak ook vermakelijk. Naast het praktische focust Liesbeth ook op het geestelijke evenwicht. In plaats van je te ergeren aan het wachten op transport, op iemand die je verder helpt aan het loket, de lange zit in vliegtuigen, bussen, treinen... zorg dat je je bezig kunt houden. Stop leuke podcasts, filmpjes en muziek in je telefoon. En neem een notitieboek mee waarin je herinneringen en namen van reisvrienden kunt opschrijven. Worden je lichaam en hoofd moe, las dan een regeldag in (wat wil ik de volgende dagen doen?) of doe eens gek en boek een luxe oplaadhotel om je rug weer een beetje recht te zetten en te slapen zonder iemand om je heen die snurkt. 

Deze vitale kosmopoliet hanteert een dynamische, vaak humoristische stijl die voor veel leesplezier zorgt. Dat laatste wordt even onderbroken als haar denigrerende toon de enthousiaste museumbezoeker neerhaalt. Ze heeft het dan over 'jaartallen en andere slaapverwekkende feiten' en 'acuut in slaap vallen van nationale musea vol scherven en oude muntstukken'. Hiervan schrikt de cultuur-historische reiziger danig. Het bestuderen van het verleden is een wetenschap. Daarbij maken onze wortels deel uit van onze identiteit. En bovenal: kennis is cultuur en cultuur is beschaving! 

Wegwee

Omdat er parallellen zijn tussen diverse manieren van reizen, haal je als doorsnee wereldverkenner heel wat inspiratie uit de ervaringen van deze backpackster. Herkenbaar is bijvoorbeeld het moment waarop je afscheid van een reis neemt, reflectieve minuten of uren die je geest opeist om de draaikolk van de afgelopen tijd te kanaliseren. Ook van de home coming depression zullen tal van reisliefhebbers zich een voorstelling kunnen maken. Voor dit hele verhaal geldt: mensen zijn mooi als ze kwetsbaar zijn!

★★★★