Gooilust - Jeanette Wagenaar

Dwingende rolpatronen !

 

In 's Graveland, een dorp bij Hilversum, vind je rustieke landhuizen die Amsterdamse adellijke en andere rijke families in de 17de eeuw bouwden of erfden. Het mooiste is het waterkasteeltje Trompenburgh dat bewoond werd door de legendarische admiraal Cornelis Tromp. Een aantal van die buitenplaatsen wordt nu beheerd door de Stichting Natuurmonumenten. Voor dit boek richtte Jeanette Wagenaar haar research op Louise Six die in de periode vóór 1900 opgroeide op Hilverbeek en later met haar man Frans Blaauw op Huize Westerveld en op Gooilust woonde.

De huwelijksvalkuil

Al snel na haar trouwdag wordt het Louise duidelijk dat de jonge graaf geen belangstelling voor haar heeft. Maar er is meer aan de hand. Terwijl de amateur-bioloog sloten vol geld uitgeeft aan zijn uitgebreide collectie exotische dieren en planten, zijn reizen en het uitnodigen van gasten die de privé-Artis komen bewonderen, kan zijn echtgenote de eindjes van het huishoudbudget niet aan elkaar knopen. Frans is een egocentrische, dominante man die aast op haar erfenis. Als Louise voor zichzelf opkomt, gaat het van kwaad tot erger. Met de hulp van een bevriende psychiater wil hij haar krankzinnig laten verklaren, een manier om haar onder curatele te plaatsen. Frans is niet alleen inhalig, hij is ook gewetenloos en heeft geen inzicht in zijn eigen psyche. 

In die tijd waren getrouwde vrouwen handelingsonbekwaam. Omdat ze geen rechtshandelingen konden stellen waren ze een speelbal in de handen van hun echtgenoot. En er was meer onrecht. Als een man een arts ervan kon overtuigen dat zijn vrouw voor een 'sociaal onhoudbare situatie' zorgde, mocht hij haar laten opnemen in een psychiatrische instelling. 'Sociaal onhoudbaar' was trouwens een erg rekbaar begrip. Alleen dankzij de niet aflatende steun van familie en vrienden was Louise in staat haar vrijheid te bevechten!

Ongemakkelijke structuur

'Gooilust' is een licht gefictionaliseerd verhaal met een groot werkelijkheidsgehalte. Jeanette Wagenaar heeft haar onderzoek op talloze bronnen gebaseerd: brieven, oude kranten, processtukken, wetenschappelijke en literaire uitgaven over de tijdgeest en de familie Six. 

Haar keuze om het verhalende gedeelte te laten overlopen in een correspondentiestroom tussen verschillende betrokkenen, gevolgd door de rechtszaak waarin Frans en de Vereniging voor het Behoud van Natuurmonumenten tegenover elkaar staan, komt jammer genoeg de stijlcoherentie en dus het leescomfort niet ten goede! In een poging om zo nauwkeurig en volledig mogelijk te zijn en, wellicht ook, om ons de echte stemmen te laten horen, heeft de schrijfster twee genres - gefictionaliseerde non fictie en zuivere non fictie - in één boek verenigd, zonder ze onder te brengen in een eerste en tweede (ondergeschikte) verhaallijn. En dat is net als het huwelijk tussen Louise en Frans een ongelukkige verbintenis. Als je zoveel bronmateriaal tot bij de lezer wil brengen, dan voeg je dat best als bijlage toe of verwerk je het in de vertelling. 

Hulde !

Toch is de verdienste van 'Gooilust' dubbel. Enerzijds wordt Louise, die onvermoeibaar heeft gestreden met te lichte wapens en uiteindelijk toch een ingenieus plan kon ontwikkelen dat haar echtgenoot op de knieën kreeg, postuum op het schild gehesen. Anderzijds word je eraan herinnerd dat vrijheden van vrouwen, die we nu als vanzelfsprekend beschouwen, ooit bevochten werden door de Louise's van hun tijd!

★★★1/2