Een beul met een lijntje naar God !
'Aan het eind van deze enorme, bureaucratische papiermolen
heeft de regering altijd het laatste woord.'
heeft de regering altijd het laatste woord.'
Is een non fictie boek uit 2020 nog relevant als het gaat over maatschappelijke ontwikkelingen in het onstabiele Syrië? Dat is de eerste vraag die je je stelt als je 'Vier seizoenen in Damascus' begint te lezen. Het antwoord hierop blijkt eenvoudiger dan je zou denken...
Een land aan de rand van de afgrond
Net als haar niet-aflatende strijd om een visum te bemachtigen voor Syrië, uitzichtloos wordt, krijgt Arabiste en freelance journaliste, Fernande van Tets, een aanbieding om voor de hulporganisatie van de VN (de UNRWA) in Damascus aan de slag te gaan. Het is maart 2018. Op dat moment staat het land al acht jaar in brand! Diverse rebellengroepen bekampen ongenadig het Syrische leger dat gesteund wordt door Rusland. Maar president Assad is niet van plan de handdoek te gooien!
Het wordt al snel duidelijk dat de aanwezigheid van de VN gedoogd wordt op voorwaarde dat de medewerkers op eieren lopen en een kat geen kat noemen. Maar zelfs binnen die strikte grenzen maakt de regering de organisatie bijna vleugellam. Hun aanvragen voor het uitrollen van een hulpactie, of zelfs maar de voorbereiding ervan, worden vertraagd door een bureaucratische papiermolen die niet noodzakelijk tot het groene licht leidt. Bovendien is de kennismaking met het spionage- en verklikkerssysteem schokkend. Zelfs in het kantoor en de accommodatie hebben de muren oren en ogen! Tot overmaat van ramp heeft president Trump de Amerikaanse steun aan de UNRWA opgezegd. Dat betekent een vermindering van de werkingsmiddelen met één derde!
Beschaving wordt barbarij
Hoewel Bashar al-Assad aan het begin van zijn ambtstermijn de economie liberaliseerde en buitenlandse investeringen toeliet, zorgde de Arabische Lente voor een omslagpunt. Vanaf dat moment koos de president resoluut voor de harde hand, de tactiek van de verschroeide aarde, een angstcultuur en een bondgenootschap met een foute tsaar. Ook de clancultuur kwam bovendrijven. Zijn familie en andere trouwe Alawieten konden rekenen op lucratieve inkomstenbronnen in het steeds armer wordende Syrië. Fernande van Tets spreekt van 'de kannibalisatie van de Syrische economie', waar trouwens alle partijen zich aan bezondigen. Om de staat van dit land te benoemen heb je grensoverschrijdende woordenschat nodig!
Zelden zijn dictators in staat om een unieke persoonlijkheid te ontwikkelen. Ze geraken niet veel verder dan een doorslagprofiel van gelijkgestemde leiders. Het gedrag van Assad kun je makkelijk Trumpiaans noemen: glashard liegen, goochelen met de term 'fake news' en zich bekommeren om het imago in de binnenlandse - en wat Bashar betreft ook de buitenlandse - pers. Bovendien denkt hij, net als de Romeinse keizers en hun opvolgers, tot en met president Bush sr. maar ook de kaliefen, dat hij een afgevaardigde van God is! Als je daarvan overtuigd bent, of je doet alsof, hoef je geen verantwoording aan burgers af te leggen...
Iedereen moet zijn eigen stoep schoonvegen
Maar ook de Westerse landen hebben boter op het hoofd. Dat Assad junior tegen de Amerikanen streed in Irak, is begrijpelijk. Intussen heeft de internationale gemeenschap ingezien dat de keuze van president G. Bush voor een militaire interventie een flagrante inschattingsfout was. Ook het Westen heeft Syrië losgelaten.
Het Arabische woord dat je in een mum van tijd leert is wasta. Zonder wasta functioneert niets of niemand in Syrië. Het is het systeem van 'ons kent ons', van steekpenningen aan kleine en grote machtsspelers die iets voor je kunnen regelen waarvoor je in een fatsoenlijke samenleving een kleine procedure volgt of waar je 'gewoon' recht op hebt. Maar wasta kan ook ingezet worden om je op een immorele manier te verrijken of kwetsbaren te onderdrukken. Hoe barbaars de corruptie in deze wetteloze oorlogsjaren geworden is, vertelt VN-collega Amira van wie het huis door regeringssoldaten geplunderd werd. In dat verhaal snijdt de laatste zin je de adem af...
Puinzooi
Lezer, hoed je voor dit boek! 'Vier seizoenen in Damascus' is op al zijn pagina's even gruwelijk. Onafgebroken onrecht, machtsmisbruik en ingesleten omkooppraktijken zijn je reisgenoten. Woede en pijn zullen je deel zijn!
Kort geleden viel Assad van zijn talloze, megalomane standbeelden en aanplakborden. Mag je hopen dat het tijdsdocument van Fernande van Tets niet meer van toepassing is op het nieuwe Syrië? Hoe breng je beschaving terug in een maatschappij zonder degelijke instellingen, instanties, wetten en rechtspraak, politieke partijen, politie, leger en pers? Hoe krijg je het wasta-gedrag en het sektarische denken uit miljoenen hoofden? Kun je het DNA van een land veranderen?
★★★★1/2
