Zes miljoen stappen - Lies Dieben

Met de engelen op pad !

'De PCT-ers herkennen elkaar altijd uit duizenden. 

Wij zijn ongeschoren, ongewassen, stoffige, gebruinde mensen...'

Sommigen beleven hun dromen thuis op de bank, anderen maken er een project van en voeren het uit. Vier jaar geleden besloot de bereisde Lies Dieben om het 4265km lange pad tussen de Californisch-Mexicaanse grens en de Amerikaans-Canadese scheidingslijn af te stappen. Een beetje kordate hiker zou die klus in een maand of vijf moeten kunnen klaren... toch?!

Niet voor watjes!

Hoewel de Pacific Crest Trail zich door de meest indrukwekkende landschappen slingert, hebben de lopers lang niet altijd de kans of de energie om ontspannen om zich heen te kijken. Ze moeten zich voortdurend aanpassen aan de veranderende omstandigheden: van de woestijn naar de besneeuwde toppen (tot 4.000m), van het oversteken van wildwaterrivieren naar het klauteren over omgevallen boomstammen, van gehobbel over keien naar dichte zwermen aanvallende muggen. Kleiner en groter gevaar ligt op de loer: ratelslangen, beren, hoogteziekte, wind die mens en tent dreigt mee te sleuren of papperige sneeuw waarin je diep kunt wegzakken. Echt beangstigend zijn de bosbranden die je met hun grilligheid kunnen verrassen. 

Natuurlijk bieden er zich ook momenten aan waarop Lies zich in een sprookjeswereld waant. Bergmeren, paarsrode cactusbloemen, boven je hoofd zwenkende roofvogels, warmwaterbronnen, grondeekhoorns, herten en, niet te vergeten, cowboy camping, ook 'slapen à la belle étoile genoemd'... brengen de mentale balans weer in evenwicht. 

Hiker hunger

Omdat er dagenlang gestapt wordt zonder iets van de bewoonde wereld te zien en er dus door eenzijdige, lang houdbare voeding vitamine- of calorieëntekort dreigt, krijgen de trail angels altijd een warm welkom. Deze 'engelen van het pad' zijn vrijwilligers die de avonturiers onderweg opwachten met vers eten, frisse of warme dranken, een heuse barbecue of nieuwe sokken. In ruil voor de pamperdienst mogen ze delen in de altijd kleurrijke verhalen van hun gasten. Bij deze trail magic horen ook ouders die hun zoon of dochter, en vaak zijn/haar reisvrienden, komen aanmoedigen en ondersteunen. Met wat geluk hebben ze op één van de pleisterplaatsen een hotelkamer of een AirBnB gereserveerd. Het begrip 'luxe' heeft voor langeafstandslopers een heel andere betekenis! 

Naast een grensverleggende vrouw die voor weinig terugdeinst, is Lies Dieben een auteur die je meeneemt in haar belevingswereld en oog heeft voor wat de lezer niet kan zien, ruiken, voelen. Daarnaast is er ook aandacht voor de menselijke omgeving. Anders dan bij camino-lopers lijkt haar trail family het diepere gesprek te mijden. Dat kan niet alleen met vermoeidheid te maken hebben. Misschien wel met het varkentje dat 's avonds op het Spaanse platteland uit de oven komt. Toch merk je dat, na verloop van tijd, de samenhorigheid binnen de tramily toeneemt. 

Droogte

Zorgelijke reflecties over de opwarmende aarde konden evenmin achterwege blijven. De rivieren krijgen hun beddingen niet meer gevuld, de geblakerde gebieden vertellen de kroniek van de toenemende bosbranden en de stad L.A. kan zich zorgen beginnen te maken over de aanvoer van (drink)water. Hoe lang zal het duren voor de Sierra Nevada haar sneeuwtapijt verliest?  

Wie na 170 stapdagen zijn opgezwollen voeten nog in de schoenen krijgt, 

droomt misschien over het voltooien van de Crown Triple. In het oosten van de VS wacht de Apalachian Trail op de taaie hiker en in het westen loopt de Continental Divide Trail van New Mexico naar Montana. Grote dromen kunnen je ver brengen!

★★★★

Verbroken stilte - Chantal van Mierlo

Als pluisjes in de wind... ! 

'Lucas levend vinden 

is zoiets als het ontdekken van de heilige graal!'

Wie de paardenbloem op de cover van 'Verbroken stilte' herkent, kan ervan uitgaan dat voor de viervoeters op hoge benen in dit boek een belangrijke rol is weggelegd. Het cold case team dat door gedragsdeskundige Lara wordt bijgestaan, mag een vijftien jaar oude zaak opnieuw doorspitten. Toen stierf een paardentrainster een gruwelijke dood en kwam haar dravende pupil als moordenaar uit het kort-door-de-bocht-onderzoek. Dat kan beter!

Een gemaskeerde identiteit

Terwijl Lara en journalist Vincent via hun ondersteunende podcast openingen proberen te vinden die het speurwerk vooruit kunnen helpen, worstelt de roodharige profiler ook met het lot dat haar beste vriend en undercoveragent, Lucas, getroffen heeft. Sinds enkele jaren heeft hij zich teruggetrokken in een abdij aan het Laachermeer bij Koblenz. Zijn verblijf heeft helaas niets te maken met een spirituele zoektocht of een ander soort herbronning. Dat Lara op een drastische manier zijn isolement probeert te doorbreken, wordt door hem niet op applaus onthaald! 'De rooie' is dan ook van plan om hoog spel te spelen!

Deze twee parallelle verhaallijnen zitten elkaar niet in de weg. Alle romantechnische criteria worden bovendien gerespecteerd: evenwichtige opbouw, prettig plotritme, de balans tussen beschouwing en handeling, tussen ratio en emotie, personages die tastbaar aanwezig zijn, diverse spanningsvelden die elkaar afwisselen enz. Daarbij lopen de dialogen, waaronder de verhoren, gesmeerd. Ook het slotakkoord haalt de hoge noten en laat de lezer enigszins opgelucht achter.

Ook winnaars kunnen verliezen

Net als in het eerste deel van deze serie rond Lara en Vincent, staan de thema's verlies en dood centraal. Zij zorgen voor de gevoelsmatige band tussen lezer en verhaal. In 'Verbroken stilte' zijn de ouder-kindrelaties moeizaam en pijnlijk. Daarnaast leef je mee met Lara die moet oefenen in liefdevol afscheid nemen! En ook Lucas weet wat een bitter hart is. De paardenbloem is trouwens een (christelijk) symbool van rouw! 

★★★★ 

Gooilust - Jeanette Wagenaar

Dwingende rolpatronen !

 

In 's Graveland, een dorp bij Hilversum, vind je rustieke landhuizen die Amsterdamse adellijke en andere rijke families in de 17de eeuw bouwden of erfden. Het mooiste is het waterkasteeltje Trompenburgh dat bewoond werd door de legendarische admiraal Cornelis Tromp. Een aantal van die buitenplaatsen wordt nu beheerd door de Stichting Natuurmonumenten. Voor dit boek richtte Jeanette Wagenaar haar research op Louise Six die in de periode vóór 1900 opgroeide op Hilverbeek en later met haar man Frans Blaauw op Huize Westerveld en op Gooilust woonde.

De huwelijksvalkuil

Al snel na haar trouwdag wordt het Louise duidelijk dat de jonge graaf geen belangstelling voor haar heeft. Maar er is meer aan de hand. Terwijl de amateur-bioloog sloten vol geld uitgeeft aan zijn uitgebreide collectie exotische dieren en planten, zijn reizen en het uitnodigen van gasten die de privé-Artis komen bewonderen, kan zijn echtgenote de eindjes van het huishoudbudget niet aan elkaar knopen. Frans is een egocentrische, dominante man die aast op haar erfenis. Als Louise voor zichzelf opkomt, gaat het van kwaad tot erger. Met de hulp van een bevriende psychiater wil hij haar krankzinnig laten verklaren, een manier om haar onder curatele te plaatsen. Frans is niet alleen inhalig, hij is ook gewetenloos en heeft geen inzicht in zijn eigen psyche. 

In die tijd waren getrouwde vrouwen handelingsonbekwaam. Omdat ze geen rechtshandelingen konden stellen waren ze een speelbal in de handen van hun echtgenoot. En er was meer onrecht. Als een man een arts ervan kon overtuigen dat zijn vrouw voor een 'sociaal onhoudbare situatie' zorgde, mocht hij haar laten opnemen in een psychiatrische instelling. 'Sociaal onhoudbaar' was trouwens een erg rekbaar begrip. Alleen dankzij de niet aflatende steun van familie en vrienden was Louise in staat haar vrijheid te bevechten!

Ongemakkelijke structuur

'Gooilust' is een licht gefictionaliseerd verhaal met een groot werkelijkheidsgehalte. Jeanette Wagenaar heeft haar onderzoek op talloze bronnen gebaseerd: brieven, oude kranten, processtukken, wetenschappelijke en literaire uitgaven over de tijdgeest en de familie Six. 

Haar keuze om het verhalende gedeelte te laten overlopen in een correspondentiestroom tussen verschillende betrokkenen, gevolgd door de rechtszaak waarin Frans en de Vereniging voor het Behoud van Natuurmonumenten tegenover elkaar staan, komt jammer genoeg de stijlcoherentie en dus het leescomfort niet ten goede! In een poging om zo nauwkeurig en volledig mogelijk te zijn en, wellicht ook, om ons de echte stemmen te laten horen, heeft de schrijfster twee genres - gefictionaliseerde non fictie en zuivere non fictie - in één boek verenigd, zonder ze onder te brengen in een eerste en tweede (ondergeschikte) verhaallijn. En dat is net als het huwelijk tussen Louise en Frans een ongelukkige verbintenis. Als je zoveel bronmateriaal tot bij de lezer wil brengen, dan voeg je dat best als bijlage toe of verwerk je het in de vertelling. 

Hulde !

Toch is de verdienste van 'Gooilust' dubbel. Enerzijds wordt Louise, die onvermoeibaar heeft gestreden met te lichte wapens en uiteindelijk toch een ingenieus plan kon ontwikkelen dat haar echtgenoot op de knieën kreeg, postuum op het schild gehesen. Anderzijds word je eraan herinnerd dat vrijheden van vrouwen, die we nu als vanzelfsprekend beschouwen, ooit bevochten werden door de Louise's van hun tijd!

★★★1/2

Oorlogsvader - Catherine Keyl

Vaderskind

'Ze waren allemaal dood.

Hun schaduw hing als een grauwsluier over mijn leven heen,

zij beletten mij om echt te genieten.'

Sommige mensen zijn sterk, veel sterker dan anderen. Ze overleven een isolatiecel, een nazikamp, een dodenmars. Nadien pakken ze het leven weer op, bouwen een zaak uit, stichten een gezin. Zo'n vader had voormalig journaliste en presentator Catherine Keyl. 

Verwrongen liefde

Wil dat zeggen dat zij een doorsnee, uitgebalanceerde jeugd had? Dat ook niet. Op onverwachte en ongelukkige momenten stroomden de kampverhalen naar buiten, ook op verjaardagen en als er bezoek was. Gênante situaties, vond de oudste dochter. Bovendien moesten de meiden geharnast worden, klaargestoomd voor de volgende oorlog. Een kampeerreisje had meer van een bootcamp dan van een vakantietrip. Maar het moeilijkst was de haast permanente kritiek, de lat die mensonvriendelijk-hoog lag en Catherine deed geloven dat ze er niet mocht zijn. Ze noemt het 'een onmetelijk gevoel van niet geliefd te zijn'.

Het meisje dat op zoek gaat naar zichtbaarheid en bestaansrecht komt later bij de televisie terecht waar haar talkshows een groot publiek bereiken. Toch wordt ze ook bij de openbare omroep herinnerd aan het oorlogsverleden van haar vermoorde familie en beschadigde vader. Ze maakt reportages over Westerbork en de repressie in communistisch Praag. Bovenal wil ze informeren. Zijn ouders waren immers op de trein gestapt omdat ze dachten dat ze in Duitsland gingen werken. Bij gebrek aan informatie reden zij hun dood tegemoet. Vader Ed werd niet opgepakt omdat hij joods was maar betrapt werd met een verzetskrant. 

Weerbaar

Ook Catherine behoort tot het sterke deel van de mensheid. Zo vader, zo dochter. Ze kijkt Jean-Marie Le Pen in de ogen, de narcistische Franse politicus die beweerde dat miljoenen joodse doden niets betekenen in het perspectief van de grote geschiedenis (Aan wie doet deze sociaal gestoorde bestuurder ons toch denken??). En een carrière moet je sowieso bevechten! 

 

In 'Oorlogsvader' heeft Catherine Keyl de woorden en de toon gevonden die bij dit moeilijk te vertellen verhaal horen. Wat vooral blijft hangen is dat de diepe ellende van een kampervaring, die zelfs de volgende generatie(s) belast, ook een positieve erfenis kan achterlaten. Door van haar leven een missie te maken levert deze journaliste het bewijs hiervoor!

★★★★

Geheime dienst - René van Rijckevorsel

Van Middelburg naar Belgorod !

'Al deze foto's vertellen een stil verhaal, ... , 

over hoe wat vreemd is voor ons, 

voor een ander heel normaal en alledaags kan zijn.'

Hoe uit één ogenblik van onbesuisdheid, één moment in enkele jonge levens, een clubje van tot elkaar veroordeelde lotgenoten kan ontstaan, is het gegeven van 'Geheime dienst'. In dit maatschappijkritische boek stort een waterval van verontrustende gebeurtenissen neer om uiteindelijk tot stilstand te komen in een vorm van gerechtigheid. 

Wie doet er mee?

De plotspelers zijn van diverse pluimage. Er is een gewiekste AIVD-medewerker die op zoek is naar chantabele burgers, een graaizieke Premier die er voor zichzelf is in plaats van de natie te dienen, een groene activist die last heeft van normvervaging en het groepje volwassen geworden studenten dat, of goed geboerd heeft, of helemaal niet hoeft te werken. Om het plot rond te krijgen heeft de auteur er nog een paar Russen aan toegevoegd, een Mozambikaanse gastacteur met een bijbelse naam en een dubieus waterstofproject. Snuiven jullie de geur van een complot op? Dat zou best kunnen...

De beroepen van de kernpersonages zijn trouwens slim bedacht. Een journalist, een minister, een tv-talkshow host, een publicist, een actievoerdster en een bedrijfsinvesteerder kunnen vanuit hun functie de intrige perfect aansturen. Toch moet je ook vaststellen dat de leden van dit Zeeuws-Amsterdamse clubje geen psychologische ontwikkeling doormaken. De ommezwaai van de inhalige Lieuwe en de populistische Bella, die opportunisme inruilen voor integriteit, komt als een vallende ster uit de hemel. Achtergronden uitwerken is niet hetzelfde als een karakter laten schuren en evolueren. Een coming-of-age-proces had hieraan kunnen bijdragen. Bovendien staat dit gemis de band tussen lezer en verhaal in de weg. Een roman is meer dan handeling. Iets minder vaart kan diepgang opleveren!

Meer balans

Hoewel de rijke stoffering en de scherpe kijk op de 'condition humaine' die de samenleving regeert, een plaats in de spotlights verdienen, blijft aan het einde het beeld van een constructie hangen, een superrationeel gecomponeerde vertelling. De belevingswereld van de tenoren komt niet uit de verf! Ook schort er iets aan het evenwicht tussen de personages. Om de meedogenloosheid van sommigen te kunnen tekenen, mogen koele kikkers zoals Lieuwe en Stach er zijn... mits ze een tegenspeler van een andere orde tegenover zich hebben. Dankzij haar hang naar een meer ethische levensinstelling had Jackie die rol kunnen vertolken. Zonder geestelijke balans krijg je een bijna-dystopisch boek. Of was dat net de bedoeling?

 

★★★1/2

Commissaris Dupin en de dode in Pont-Aven - Jean-Luc Bannalec

De vervloekte erfenis van Gauguin !

'We spraken over andere dingen, niet over onszelf. 

Dat was niet ongebruikelijk voor twee Bretons.'

Wie vertrouwd is met commissaris Maigret en zijn rustige maar efficiënte manier van rechercheren, voelt zich meteen thuis in de Bretoense verhalen van Jean-Luc Bannalec. Omdat een rokende speurder niet meer bij deze tijd hoort, is de pijp van de Simenon-held uit beeld gebleven en vervangen door enkele ochtendlijke cafeïneshots in het stamcafé van commissaire Georges Dupin. 

Een solistische rechercheur

Aan de zuidkust van Bretagne liggen slaperige, nog vrij traditionele vissersplaatsjes waar buiten het toeristische seizoen niets ophefmakends gebeurt. Als een schrijver van spannende boeken er wil aarden, dan moet hij de werkelijkheid een duwtje geven. Daarom wordt een 91-jarige hoteleigenaar, die als gulle gever bekend staat, vermoord. Verontwaardiging alom en een piekerende, weinig mededeelzame Dupin. De commissaris is geen teamspeler, eerder een dominante chef die korte bevelen geeft aan zijn inspecteurs en nooit een vergadering belegt. Hoewel hij beleefd omgaat met zijn getuigen, past de vaderlijke autoriteit van Maigret noch bij hem noch bij de 21ste eeuw. 

Zoals het een topspeurder betaamt, werkt hij zich een weg doorheen de rookgordijnen die de betrokkenen optrekken. Uiteindelijk draait het om een slecht bewaard familiegeheim waarin meester-schilder Paul Gauguin ongewild een rol speelt. Tussen 1886 en 1889 was hij het uithangbord van de laat-impressionistische School van Pont-Aven. In dit verhaal verweeft Bannalec charmante weetjes over de Bretoens-Keltische identiteit met de 'couleur locale' en het plot. De beelden van notendopbootjes, witte stranden, het estuarium van de Aven, Plage Tahiti, maretakken, palmbomen, een Keltisch bos en 'een horizon die even eindeloos is als de hemel', blijven op je netvlies hangen. Na het dichtklappen van het boek zullen heel wat lezers willen afreizen naar deze melancholisch-romantische streek. 

Opluchting

Ook de afwezigheid van technologisch onderzoek, dat overheerst in de hedendaagse spannende roman, is een verademing. Geen telefoontaps, geen uitlezen van smartphones, geen camerabeelden, geen DNA-analyses, geen cyberspecialisten enz. De digitale bestanden mogen, zo nodig, plaats maken voor dikke registers en de noodzakelijke forensische activiteiten blijven op de achtergrond. Via gerichte vragen en het luistertalent van Georges Dupin komt de oplossing in zicht. Een avondwandeling in het haventje van Concarneau kan daarbij verhelderend werken! Jean-Luc Bannalec gaat terug naar de basis!

Hoewel het tempo in het eerste van de vier delen behoorlijk laag ligt, slaagt de auteur erin om, met het vorderen van het plot, de stoffering steeds gevarieerder en intrigerender te maken. Hij laat ons niet alleen nadenken over de puzzelstukjes maar ook over het koortsachtige, kille karakter van veel moderne thrillers en wellicht zelfs over onze jachtige aaneenschakeling van dagen. Een verblijf aan de Bretoense zuidkust zou ons weer in balans kunnen brengen. En met wat geluk nodigt Georges Dupin ons dan uit voor een espresso en een 'pain au chocolat'. Zoals hij zelf zegt: 'Aan het eind van de wereld, kom je elkaar altijd tegen!'

★★★★

Mijn leven in Japan - Chris Broad

Integreren kan zonder conformeren !

'Bij bijna elk bezoek aan de huisarts krijg je er een infuus bij,

net zoals je bij de autowasstraat een luchtverfrisser krijgt.'

Als de jonge leraar Engels Chris Broad in een Japans provinciestadje een aanstelling op een college aanvaardt, is dat een sprong in het diepe. Hij praat de taal niet en het oubollige lesboek kan de tienerleerlingen niet vooruitbranden. Bovendien wordt Engels als een meidenvak gezien. Jongens zien meer in gevechtstechnieken. Meteen blijkt dat het land niet gendergelijk is. Met creatieve en humoristische opdrachten brengt Chris sensei, zoals hij formeel genoemd wordt, enig leven in de klas. 

Wie zit er achter het masker?

Wil je niet helemaal vereenzamen in een onbekende cultuur, dan moet je leren socializen. Zijn nieuwsgierige en zelfs avontuurlijke instelling helpt hem een heel eind op weg. 's Avonds duikt hij in evasieve uitjes die hard werkende burgers aantrekken: doorrookte eet- en drankgelegenheden, clubs - al dan niet met karaoke-geblaat - party's... waarbij het bevroren masker van de Japanners afvalt. Wat de collega's betreft, haalt een toverstokje de onkreukbare afstandelijkheid de ochtend nadien gewoon weer tevoorschijn. Gelukkig worden sommigen langzamerhand vrienden met wie hij echt kan communiceren.

Toch zal Chris zich blijven verbazen over de sociale regels. Omdat de groep belangrijker is dan het individu, heeft de kudde veel invloed op de enkeling. In zijn klas worden, bijvoorbeeld, leerlingen die een fout maken, uitgelachen. En de spot met iemand drijven kan makkelijk leiden tot pestgedrag. Grensoverschrijdende omgangsvormen zijn dus ook wijdverbreid in Japan. Het schokkende is dat volwassenen vaak hartelijk meelachen en de pestkop niet corrigeren. Af en toe springt er een leerling uit het raam...

Spontaan zijn is niet altijd wenselijk

Die onbeschofte manier van met elkaar omgaan staat in schril contrast met de regel die zegt dat met wie je praat bepaalt hoe je praat. En dat voorschrift mag erg strikt geïnterpreteerd worden. Hoe ouder je bent en hoe hoger je functie is, des te formeler word je aangesproken. Je moet je dus bewust zijn van de plek die je inneemt in de hiërarchie van je sociale omgeving. Of de tegen Chris blaffende 60+huisarts deze regel iets te enthousiast toepast, is niet duidelijk.

Vrijheden en plichtplegingen matchen niet noodzakelijk met de onze. Terwijl je maar 0,3 promille alcohol in je bloed mag hebben als je rijdt, mag je in Japan probleemloos een drankhol openen in je eigen huis. 

Indrukwekkende integratie

Nadat Chris Siberische winden en meters sneeuw heeft overleefd, ontelbare porties gegrild, gebakken of gefrituurd vlees achter de kiezen heeft gestopt, privéles Japans gevolgd heeft, te veel leerlingen een poging heeft laten ondernemen om het woord 'penguin' uit te spreken, in een liefdes- en een capsulehotel is gaan overnachten, het bovenste stuk van de 3776m hoge Fuji-berg heeft bedwongen (fantastisch hoofdstuk!), een speechwedstrijd in de nationale taal gewonnen heeft en de krant gehaald... is van de vreemde eend in de bijt niet veel meer over! Niemand zal het deze smulpaap kwalijk nemen dat hij geen liefhebber is van rauw paard of gefermenteerde bijenlarven.

De pas afgestudeerde student is volwassen geworden. In het diepe springen loont. Hij durft initiatieven te ontwikkelen, heeft geleerd om problemen op te lossen, hij is wijzer en zelfverzekerder. Zijn YouTube-kanaal met nationale en internationale uitstraling is de kroon op zijn verblijf! Daarmee heeft hij zichzelf op de Japanse kaart gezet en het Land van de Rijzende Zon over de grenzen heen in de kijker geplaatst!

Leesplezier

Bij het opsommen van al deze kwaliteiten zou je bijna vergeten dat Chris Broad een getalenteerde schrijver en verteller is. Zijn stijlfiguren spreken voortdurend tot de verbeelding. Hij laat zijn lezers bovendien al zijn twijfels en mislukkingen zien. Met zijn openheid en tragikomische aanpak houdt hij je gekluisterd aan de bladzijden. De Japanse collectivistische wetmatigheid die zegt dat je je kop niet boven het maaiveld mag uitsteken, heeft van hem gelukkig geen ander mens gemaakt!

★★★★1/2

Vader zoeken - Mirjam Rotenstreich

De ontsnapte zoon 

van de Talmoed-geleerde !

'Hij prees Nederland om zijn grote geestelijke vrijheid, 

zijn tolerantie en gulle sociale voorzieningen.

Voor een Jood uit Oost-Europa was dat nauwelijks te vatten.'

Vaak weten kinderen lang niet alles over het verleden van hun ouders. Een zwijgcultuur, schroom of onverwerkte ervaringen kunnen hindernissen zijn voor een open communicatie. Maar als je vader een speelbal van de geschiedenis is geweest, blijven er nog meer vraagtekens over. Toen Natan Rotenstreich na de oorlog in Nederland aankwam stond er zelfs een foute geboortedatum op zijn persoonsbewijs. De misvatting bewijzen kon hij niet. Alleen intimi wisten dat hij, zoveel jaren later, als eeuwling gestorven was. 

Wie was Natan?

Na zijn dood ging dochter Mirjam op zoek naar ontbrekende puzzelstukjes in zijn Joods-Pools-Oekraïense identiteit. In Oost-Europa hielden grenzen nooit lang stand! Je zou hem ook een voormalige inwoner van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk kunnen noemen. Of een, kortstondig, gelegaliseerde Sovjetburger. Of een stateloze ontheemde. Met dank aan internetarchieven kon ze een flink deel van zijn familie traceren. Sommigen liggen zonder grafsteen op de totaal verwaarloosde begraafplaats van hun geboortestadje Budzanów in West-Oekraïne (nu Budaniv). De anderen werden, na een razzia, naamloos begraven op een onbekende plek of gecremeerd in een nazikamp.

Met wisselend researchsucces gaan er ook andere ramen op Natans wereld open: zijn geloof in een geleidelijke overgang naar een communistische samenleving, zijn veroordeling door een Poolse rechtbank, de met medailles afgesloten tijd in het Russische leger, het lesgeven aan getraumatiseerde Joodse weeskinderen, banen waarvoor hij overgekwalificeerd was enz.

Psychologische laag

Behalve in het laatste stuk van het boek mis je aandacht die gericht is op zijn belevingswereld. Zag hij zichzelf als een door de geschiedenis verworpen mens? Hoe ging hij om met het verlies van zijn familie? Had hij ooit de behoefte om terug te reizen naar het stadje van zijn jeugd? Hoe zagen die interbellum-jaren eruit in een uithoek van Europa, thuis en in een multiculturele omgeving onder Pools bewind? Hoe was het voor deze intelligente man om genoegen te moeten nemen met een administratieve baan in Nederland? Zijn gebrek aan mededeelzaamheid botst hier met de wensen van de invoelende en leergierige lezer. 

En hoe staat zijn dochter tegenover zijn naoorlogse, licht frauduleuze, opportunistische kant? Was dat buiten de ethische lijntjes kleuren of eerder een middelvinger naar de Duitsers die zijn geliefden en hun lotgenoten hadden omgebracht? 

Niets tegen de ratio, integendeel, maar 'Vader zoeken' is wel een érg rationeel, soms enigszins zakelijk boek. Dat sterk beredeneerde blijkt ook uit de globale structuur van dit werkstuk.

Opbouw

Mirjam Rotenstreich heeft niet gekozen voor de gebruikelijke chronologie. Wellicht zag ze de toegepaste ordening als geschikt voor het veelvoud aan paden, feiten en onduidelijkheden die op haar weg kwamen. Toch voel je je als lezer niet erg prettig bij deze aanpak. Omdat er in het eerste gedeelte allerlei ballonnetjes worden opgelaten die pas later worden uitgewerkt, blijf je vaak met vragen achter. 

Een boek over gedetailleerd onderzoek geeft bovendien weinig ruimte aan het verhalende. Als gevolg hiervan verliest het leescomfort aan kwaliteit! Collega-schrijvers van biografieën doen ook uitgebreide research en komen toch met een narratief geheel. Zij verliteraturen de bevindingen! De taal van deze auteur is trouwens aan de kale en kille kant, mist soepelheid en warmte.

Volharding

Hulde is er wel voor het eindeloze geduld waarmee Mirjam Rotenstreich in de voetsporen van haar vader is gestapt. De diverse talen waarin informatie werd aangeboden - Pools, Oekraïens, Russisch - hebben het haar niet makkelijk gemaakt. Dat laatste geldt ook voor het verstokte zwijgen van Natan. Hij was een man die weinig over zijn verleden kwijt wilde, veel verhalen mee in zijn graf heeft genomen, ook de verdrongen herinneringen en dat wat hij zelf niet wilde weten!

★★★

De aanslag op Napoleon - Johan Op de Beeck

Wie slaat zijn slag?

'Als het water hem aan de lippen staat, 

zijn er altijd die verdrinken, maar niet hij.'

(over Joseph Fouché, Minister van Politie onder Napoleon)

De flamboyante Napoleon Bonaparte leidde een leven dat hem van het mondaine Parijs naar groots opgezette veldtochten bracht om uiteindelijk te stranden in het van god verlaten ballingsoord Sint-Helena. Wie hoog vliegt, kan diep vallen. Als het aan zijn tegenstanders had gelegen, was hij al veel eerder van het toneel verdwenen. Complotten uit de hoek van royalisten, extremistische Jacobijnen en buitenlandse agenten, die vooral in opdracht van aartsvijand Groot-Brittannië opereerden, resulteerden in enkele tientallen mislukte aanslagen op het staatshoofd. Je zou het een amateuristisch zootje kunnen noemen. 

Snode plannen

Het geheime genootschap van graaf de Sauvigny, dat zich Chevaliers de la Foi noemde, zou eens laten zien hoe je zo'n exploot moest aanpakken. Het was hoog tijd om 'het hoofd van de slang af te snijden' en opnieuw een koning op de troon te brengen. Maar wie zou deze klus moeten klaren? Een onbekende eenling van onberispelijke signatuur, die bovendien een top scherpschutter was, leek de ideale man. Geen ingehuurde schurk die makkelijk in de armen van de gendarmes (marechaussee) viel. 

Als de keizer een uitgebreid bezoek wenst te brengen aan Antwerpen en omgeving, gaan alle alarmbellen rinkelen bij Franse en Belgische bestuurders en politiediensten. Bij gebrek aan een alternatief krijgt Florent Bex, de onkreukbare superspeurneus van de Scheldestad, de bijna onmogelijke opdracht om een zoveelste moordpoging te verijdelen. 'Ze hebben een groot probleem en ik ben zowel hun oplossing als hun zondebok', beseft de alerte Bex. In Parijs wordt het machtsspel hard gespeeld. 

Een totaalbeleving

'De aanslag op Napoleon' is geen loeispannende thriller, eerder een rechercheverhaal dat volledig opgaat in de omstandigheden en het karakter van de begin19de eeuwse samenleving. Dankzij een decennialange nieuwsgierigheid naar de vroegmoderne Franse geschiedenis en de greep van Parijs op de Belgische bestuurlijke en bredere cultuur, grossiert Johan Op de Beeck in een eindeloze reeks weetjes en inzichten die zijn non fictie en fictiewerk erg attractief maken. 

In dit boek concretiseert hij de nieuwigheden die Napoleon introduceerde: het gebruik van telegrafie via seinposten, de uitbreiding van de infrastructuur, de invoering van de burgerlijke stand waarbij burgers een officiële - en dus controleerbare - identiteit kregen. Maar de auteur daalt ook af naar het volkse, de nachtkroegen in de havenstad, de smokkelroutes, de trekschuiten en postkoetsen. Deze stoffering komt de geloofwaardigheid ten goede en zorgt voor een belevingswereld waar elke lezer naar op zoek is.

Taalpraatje

De Nederlandse lezer die zich tot deze historische invalshoek aangetrokken voelt, zal zich wat de taal en stijl van Johan Op de Beeck betreft, een beetje flexibel moeten opstellen. Hij schrijft enigszins barok en gedragen, wat trouwens wel past bij de tijdgeest. Hier en daar zul je ook een archaïsch woord zien (prijken, ginds/ginder, te Parijs, in welks, verkeerdelijk, de men-vorm in plaats van de je-vorm enz.). Daarbij wordt niet elke Franse titel, uitdrukking of uitspraak vertaald. Voor het Vlaamse publiek is dat niet nodig. Maar een beetje lezer vindt het niet erg om af en toe een Google-pagina te openen. Wie leest, die leert! Dat geldt ook voor de verwijzingen naar de katholieke godsdienst. Wat is een sacristie of het lof? Wiki vertelt het je vast...

Heel bijzonder is dat de eigen fascinatie van de schrijver voor dit soort verhalen tussen de regels zichtbaar is. En als het een beetje smeuïg wordt, dan knipoogt hij naar je. Johan Op de Beeck is een meesterverteller met een bibliotheek in zijn rugzak. Hij maakt van de lezer een reiziger in de tijd, een trip die bij geen enkele touroperator te koop is!  

★★★★★

Duivelskruid - Ellen de Vriend

Amazon als game changer ! 

Een Zeeuws eiland met zicht op de Westerschelde en veel vrije ruimte is aantrekkelijk voor liefhebbers van hardlooprondjes. Helaas kan een sociaal gestoorde er ook zijn speelveld vinden. Toen rechercheur en teamleider Roos Latuheru van Utrecht naar Walcheren werd promoveerd, had ze zich niet kunnen voorstellen dat ze er ooit een seriemoordenaar zou ontmoeten. Als er meer dan één slachtoffer valt, wordt het duidelijk dat het bijna ondenkbare realiteit is. 

Meer originaliteit graag !

Tijdens de uitwerking van dit plot volgt Ellen de Vriend de gebaande paden. Daarbij schuwt ze de clichés niet: de roep om meer blauw op straat, de antipathieke collega, de verkrachtingsdrug, de psychopaat die zijn dubieuze loopbaan startte met het martelen van dieren, de norse chef die zich vooral druk maakt om deadlines enz. Bovendien gaat de aandacht op bijna elke bladzijde van het boek naar het recherchewerk dat matige beschouwingen, wijdlopigheid en flauwe persconferenties oplevert. Een aantal rare snuiters moet de puzzelleggers op het verkeerde been zetten. En er wordt héél veel rondgebeld, héél veel beeldmateriaal bekeken, buurtonderzoek gedaan en er worden zoekacties georganiseerd. 

De lezer als buitenstaander

Tijdens dit onderzoek zit de lezer aan de vergadertafel. Wat zich daarbuiten afspeelt is haast niet zichtbaar. Omdat de auteur vergeet dat de handeling een onmisbaar element van een (spannende) roman is, kan het doelpubliek niet worden opgenomen in een levendige plotontwikkeling. Met handeling worden de gebeurtenissen bedoeld die voortvloeien uit de gedachten en het gedrag van de personages. 

Een dynamisch verloop van een verhaal creëert ook spanning. Aan 'Duivelskruid' had je een achterliggende lijn kunnen toevoegen waarin de dader je wegwijs maakt in zijn denkwereld en macabere intenties. Vooral zijn korte termijnplanning zou voor klamme handjes kunnen zorgen. Dan zou de lezer trouwens meer weten dan de speurders wat bijkomende verontrusting met zich mee zou brengen! Ook de slachtoffers blijven wat psychologisering en spanning betreft onuitgewerkt!

Leer van de beste collega's !

Fictie die uitleggerig is in plaats van verhalend is nooit een succes. 'Duivelskruid' mist voortgang, beklemming en een karakter waarmee je je emotioneel kunt verbinden. Jammer genoeg heeft deze Zeeland-thriller meer van een beach & pool book dan een bankboek! 

★★