Kostbaar - Alice Turner

Eilanden zijn nooit saai !

'Bloedvergieten maakte net zo goed deel uit van Mull,

maar dat was eeuwen geleden.'

De Schotland-liefhebber zal zich in de nieuwe reeks van Alice Turner meteen thuis voelen. In vergelijking met andere weg-van-de-wereld settings biedt het Hebriden-eiland Mull in 'Kostbaar' zoveel meer! Net als de personages leidt het een eigen, afwisselend leven en botst geregeld met zijn bewoners. Bijgevolg beleeft ook de lezer het meermaals per dag veranderende weer, waagt hij zich op de glibberige, in rotsen uitgehouwen trappen, leert hij een legende kennen die veel geld waard is en ontmoet hij de eigenzinnige Schotten die afstammen van de middeleeuwse, oorlogszuchtige clans. 

Cultuurschok

Ook politievrouw Morag McClean is een kind van het eiland. Haar voorvaders mochten zich de Lairds van de Duart-burcht noemen. Als ze versterking krijgt in de persoon van Scott Burns, een geharde grootstadrechercheur, is bij beiden de cultuurshock voelbaar. Hij moet schakelen tussen de hectische werkdagen in Londen en het grote aantal beschikbare camera's en getuigen enerzijds, en de persoonlijke dienstverlening op Mull anderzijds. 

Op haar beurt moet Morag, die een Asperger-achtige sociale stoornis heeft, wennen aan de aanwezigheid van Scott en de bijbehorende communicatie. Ze is geen pleaser, heeft eerder een botte, defensieve houding. Maar ook haar door de wol geverfde en gelittekende partner worstelt met zijn zachte kant. Dit duo levert aandoenlijke één-tweetjes op die het hart van de lezer raken. Toegegeven, Scott is een beetje 'too-good-to-be-true'. Hij ondersteunt, is rustig en zorgzaam, kan goed luisteren en doet de keukenschort om. Maar, ladies, het is wel prettig om zich even te verwarmen aan het gezelschap van deze papieren man... toch?!

Smaakt naar meer !

Ondanks het emotionele spanningsveld werkt dit kersverse rechercheteam prima samen. Als een gruwelijk, oud geheim ontdekt wordt, kan Scott nooit meer zeggen dat hij op een slaapverwekkende plek is terecht gekomen. Hoewel het speurwerk gedegen is, zal de klamme-handjes-lezer wat op zijn honger blijven zitten. In 'Kostbaar' draagt het eiland het plot en dat is knap! 

Alice Turner heeft een levendige, gevatte stijl die nooit verslapt. En als de dialogen scherp moeten zijn, dan snijden ze ook. Deze schrijfster doet wat ze moet doen: de lezer naar een onbekende en toch herkenbare wereld brengen waar je zintuigen, je leergierigheid en je emoties gevoed worden! 

De opvolger 'Kwetsbaar' is inmiddels verschenen en nummer drie 'Breekbaar' komt er snel aan (01.05.25)!

★★★★

Een vrouw in de poolnacht - Christiane Ritter

In de ban van een
 oogverblindend, hardvochtig land!

 'Je moet alleen in het poolgebied zijn 

om het te kunnen ervaren.'

Hermann Ritter

Anno 2025, met een satelliettelefoon, gevriesdroogde maaltijden, skischoenen en thermokleding in de bagage, zou overwinteren in een jagershut op Spitsbergen al een hele uitdaging zijn. Wat het betekende in de jaren '30 van de vorige eeuw, leert je het levendige, gedetailleerde en suggestieve ervaringsverhaal van Christiane Ritter. 

Niet voor watjes !

Als echtgenoot Hermann zijn vrouw uitnodigt om samen met hem en een Noorse vriend in een blokhut de maandenlange poolnacht te beleven, aarzelt ze even maar niet lang. Ze heeft dan ook geen idee van de rudimentaire en zelfs gevaarlijke leefsituatie die haar te wachten staat. Wetenschapper Hermann is dan al door de (pool)wol geverfd!

De knus snorrende kachel die Christiane zich had voorgesteld is een roestig kreng dat niet opgewassen is tegen zijn taak. Basisvoedsel zoals havervlokken en meel is er wel maar daarmee hou je de scheurbuik niet op afstand. De jagers, waar intussen ook haar man toe behoort, weten hoe dat wel moet: door dieren te schieten en ze op te eten. Sneeuwhoenders, eidereenden, zeehonden, baardrobben, vossen, ijsberen enz. worden, als het weer het toelaat en de beesten niet te wantrouwig zijn, in vallen gelokt of krijgen de kogel. Hoewel de gecultiveerde Christiane geschokt reageert op zoveel bruut geweld, laat ze toch de regel 'eigen leven eerst' gelden. En een bloedpannenkoek smaakt helemaal niet slecht. Beschaving is maar een laagje...

Bescheiden doordouwers

Tegelijkertijd groeit haar respect voor de jagers. Ze zijn niet alleen loyaal en ondersteunend naar elkaar toe, 'ze leven bijna allemaal zonder huis en haard' terwijl 'een mateloze liefde hen aan dit land kluistert'. Wanneer mist, stormwolken en rondzwervend pakijs hun oriëntatie dreigen te verstoren, binden ze toch de ski's onder en zoeken ze, vaak dagenlang, naar een gezonde maaltijd. Er kan ook altijd wat drijfhout of rubber mee naar huis worden genomen. Voor een strandjutter heeft alles waarde!

'Als het weer op z'n mooist is, 

is het noodweer nabij.'

Spitsbergs gezegde

Tijdens de poolnacht, die 132 dagen duurt, moet je sterk in het hoofd zijn. Bij -30° buiten vriest het ook in de hut. De aardappelen en de gecondenseerde melk worden ijshard. 'De storm buldert als een diepe, lang gerekte orgelklank', schrijft Christiane. 'De sneeuw jaagt als een brede stroom over het land, de hut en de inktzwarte zee. Dit landschap heeft niets aards meer.' Elke ochtend moet er een tunnel gegraven worden door de sneeuwmuur die hun optrekje gevangen houdt. Huisgenoot Karl ruilt zijn vrolijke liedjes in voor iets weemoedigs. 

Eén met de elementen

Als de zon opnieuw boven de horizon verschijnt, vinden de overwinteraars hun opgewektheid terug. Christiane naait, sopt de vloer, doorklieft hout, of slijpt een bijl. Soms blijft ze dagenlang alleen thuis, op andere momenten vergezelt ze haar man op tochten langs de kust, door rotsige dalen en diepe fjorden. Beiden zijn gehard, kunnen vertrouwen op een ijzersterke conditie.  

Langzamerhand komt de explosie van kleuren en silhouetten terug, de luchtspiegelingen, het ochtendrood, de gevederde en de waterdieren. 'In een heilige stilte strekt het bevroren land zich uit', zo klinkt de fascinatie van de Oostenrijkse. Christiane Ritter verdient een bijzonder compliment voor haar taal en stijl die ze eindeloos voedt met beelden en gedachten. Haar stylistische vaardigheid leert ons dat in het Hoge Noorden elke dag anders is en de zintuigen altijd een feestje vieren! 

Een springlevend boek !

Hoewel het echtpaar Ritter aan het eind van dit uniek experiment zorgelijk informeert naar de oorlogsdreiging in Europa en de bevroren leren schoenen van Christiane een gearchiveerde eeuw oproepen, is dit dagboek meer dan een tijdsdocument. Het is een tijdloze ontmoeting met een vrouw die grossiert in nieuwsgierigheid, lef, verwondering, doorzettingsvermogen en een hang naar een grensverleggend leven! En het spreekt voor zich dat de monumentale schoonheid van dit Arctische land ons eraan herinnert wat we aan het vergokken zijn! 

★★★★

Kofferverhalen - Karin Amatmoekrim, Abdelkader Benali, Adriaan van Dis

Koffers zijn onvervalste reizigers ! 

'Ik ben opgevoed door moedige mensen.'

Aan koffers hangt altijd de sfeer van urgentie! Of je naar de horizon verlangt, naar een beter leven uitkijkt, op zoek gaat naar meer waardigheid of op last van de autoriteiten je boeltje moet pakken. Opdringerige vragen dienen zich aan. Wat neem ik mee? Wacht mij regen of zon? Wat blijft achter? Wat zal ik missen? Blijkt de tas te klein te zijn of voelt ze net te leeg aan? Het sluiten van de rits of het klikken van het slot heeft iets definitiefs. Een licht of juist heftig gevoel van angst golft door de afreizende heen. De zekerheden blijven thuis!

Duik in de bagage van het Fenix !
In de Rotterdamse haven, niet ver vanwaar de Holland Amerika Lijn één tot drie miljoen migranten naar de VS verscheepte, kreeg onlangs een voormalig pakhuis een nieuwe bestemming. Geheel in de geest van de omliggende kades en boten, werd het omgebouwd tot een kunstmuseum over migratie. In dit kofferdoolhof kun je kennis maken met duizenden verhalen die je over continenten en tijdlijnen heen gidsen. Tien ervan werden door Karin Amatmoekrim en Abdelkader Benali opgetekend. In deze bundel krijgen ze een essayistisch raamwerk van Adriaan van Dis. Hij noemt het zelf 'een ketting van kofferassociaties', die hem onder meer naar Bergen-aan-Zee, de Franse banlieues, Perzië en De Nieuwe Wereld brengen maar ook van de dichtbij herinneringen naar de in kunst verpakte migratiethema's.

Kan er nog een kofferverhaal bij ?

Inspirerende boeken schudden de associërende geest altijd wakker. In de mijne verscheen het beeld van de Russische componist Dimitri Sjostakovitsj (1906-1975) die, soms op een indirecte, soms op een openlijke manier, de dictatuur van Stalin hekelde. Pas na de dood van deze tiran (1956) kon hij zijn maatschappelijke en muzikale stem vrijuit laten horen. Zijn 13de symfonie roept de tijd op van de grote verdwijningen toen hij elke nacht met een koffertje klaar stond, ervan overtuigd dat de geheime dienst hem van zijn vrijheid zou komen beroven. Als je het blauwe uur overleefd had, was je voor even veilig. Minder dan een etmaal later werd de componist weer de ijsberende man met een koffertje als enige houvast.

Bange koffers, blije koffers
Hoewel de tien opgetekende verhalen over evenveel van elkaar verschillende levens gaan, delen ze dromen, lef, opofferingen en vaak een innerlijke strijd. Wie zijn grenzen wil verleggen, moet durven springen! Je ontmoet landverhuizers uit de pre-luchtvaarttijd die wisten dat het afscheid voor altijd was en een Surinaamse moederkloek die met haar bestaansreden geen blijf weet sinds kinderen en kleinkinderen de vleugels uitslaan. In nieuwe grond wortelen betekent dat je de navelstreng doorknipt. Andere gesprekspartners zoals Mien die een eeuw geleden met de Trans Siberië Express van China terug naar huis keert en de Marokkaanse kunstenaar Chawki, volgden hun bepakking op de weg naar zelfverwezenlijking. En natuurlijk is er ook een blauw koffer. Misschien zit er wel een gele sticker op...

Of het gaat over ontplooiing of zelfbehoud, er is altijd weer die urgentie! In weerwil van de angst voor het onbekende en morrende intimi, moet het koffer gepakt worden en de klikgeluiden het onherroepelijke bevestigen. Die boodschap kan alleen maar landen bij de lezer als de taal en stijl literaire neurotransmitters zijn. Een groot compliment voor Karin Amatmoekrim en Abdelkader Benali!

Rondzwervende ooggetuigen

De reis- en hutkoffers, de opbergtassen van nep of gelooid leer, de canvas rugzakken, en al hun varianten, spelen een rollenspel. Ze doen afwisselend dienst als archief, fotoalbum, dagboek, kroniek, afscheidsbrief, getuigenis of dromenvanger. Ze zijn journalist en fictieschrijver in één! Geen betere plek voor een koffer dan een boek! 

★★★★

De lantaarnmannen - Elly Griffiths

Het blauwe licht van moerasgas ! 

'Ze zeggen dat je nooit moet fluiten 

op een donkere avond, 

anders horen de lantaarnmannen je.'

De fans van Elly Griffiths zijn geen snelle-weglezers en dat is bedoeld als compliment voor de schrijfster én haar lezers. Voor de Ruth Galloway-reeks heeft ze research gedaan in het afgelegen graafschap Norfolk waar een enigszins spookachtige sfeer over de eindeloze moerassen hangt en niet elke vraag over het verleden beantwoord kan worden. 

Waar mythen echt zijn
De lantaarnmannen uit de titel verwijzen naar een legende over een groep mannen - of waren het geesten? - die 's nachts met lantaarns door het moerasland en de vennen doolden op zoek naar jonge vrouwen. Volgens dit mythische verhaal werd iedereen die het licht volgde, naar een verlaten plek gelokt en omgebracht. In dit 12de deel rond forensisch archeologe Ruth en hoofdcommissaris Nelson, zwerft er een vrouwenmoordenaar over de avondlijke vlakten. Is er een nieuwe lantaarnman actief in Norfolk? Of zit hij al in de gevangenis? 

In dit plot worstelen de rechercheurs met de vraag of DNA altijd voor een overtuigende bewijsvoering kan zorgen. De defensieve houding van hoofdinspecteur Nelson verraadt zijn onzekerheid... en ook zijn ego. Omwille van spoilers kunnen er aan deze kwestie maar weinig woorden besteed worden. Dat de lezer bereid is om zich een boek lang mee over deze zaak te buigen, is de verdienste van de auteur.

Even interessant zijn de archeologische weetjes die het werk van Elly Griffiths typeren. Deze keer leer je onder meer over isotopen, groeischijven aan botten en het verband tussen brandnetels en begraven lichamen. Een partner die archeoloog is, is een handige bijkomstigheid voor een schrijfster!  

In Elly's B&B
Wie van Elly Griffiths houdt, vindt leesplezier in al haar boeken. Zij garandeert een constante kwaliteit! Waarom je zo graag in haar verhalen woont heeft vooral te maken met het natuurlijke, vanzelfsprekende karakter ervan. Dat uit zich in haar personages en hoe ze opgaan in hun achtergrond. Het kunnen verbergen van schrijfzweet is de essentie van auteurstalent. De plotspelers lijken vage bekenden die door je straat zouden kunnen lopen. Zelfs wanneer Cathbad, de moderne druïde, met zijn wapperende mantel op je af stapt en je vertelt dat alles met elkaar verbonden is, en alles met een reden gebeurt, is de rationele lezer bereid om hem een paar tellen lang te geloven.

Maar bovenal wil je een zomer in Norfolk doorbrengen, weg van de opwarmingstemperaturen, in een cottage met uitzicht op de lucht die naadloos overgaat in de zee, hopend dat van de winterwind, die uit Siberië komt, nog een briesje over is! Zolang je 's avonds binnen blijft, ben je veilig...

★★★★

Je laatste adem - Lisa Regan

Verboden te snoepen ! 

'Het komt erop neer dat hun reactie 

totaal niet in verhouding staat tot het vergrijp.'

In dit tiende deel rond rechercheur Josie Quinn dient zich een dader aan die zichzelf een slachtofferrol heeft toebedeeld. Als iemand met zo'n mindset verder afglijdt kan er crimineel gedrag ontstaan. Frustratie wordt dan wraak, teleurstelling uit zich in het genieten van andermans lijden.

Iets meer tempo, graag!

Het duurt een hele tijd vooraleer de speurders een patroon ontdekken in de werkwijze van deze persoon, die zich geregeld meldt in de vorm van een achterliggende lijn. Jammer genoeg gaat de eerste 40% van dit boek op aan de vertwijfeling van de rechercheurs. Een beetje gechargeerd gezegd, lijkt het alsof de politie op al deze bladzijden bezig is om de plaats delict af te zetten met een eindeloos markeerlint. Dat mag je de lezer niet aandoen!

Als, na de verdronken wedstrijdzwemster, zich een tweede slachtoffer aandient, schiet het verhaal voorzichtig uit de startblokken. Hoewel het plot nog steeds lijkt op een te lang uitgerekte elastiek, moet je de auteur wel een compliment geven voor de originele invalshoek die alles te maken heeft met de troefkaart van de dader. Je leert wat scopolamine is, een drug die geheugenverlies veroorzaakt en van het slachtoffer een mak lammetje maakt dat elke opdracht precies en zonder morren uitvoert. Deze 'duivelsadem' brengt je in trance! Ook het daderprofiel is interessant. Gifmoordenaars zijn vaak verwende kinderen die emotioneel even onvolwassen zijn als hun motieven.

Niet overtuigend

En toch... algemeen gezien volgt dit plot een platgetreden recherchepad. Bovendien zet de opgevoerde hoofdcommissaris zichzelf voor schut met irrationele, kinderachtige opmerkingen die dit karakter ongeloofwaardig maken. Op andere momenten gaat de schrijfster de mist in met mislukte pogingen om grappig te zijn. 

 

Als je je baseert op dit ene boek, kun je het lovende commentaar uit eerdere persberichten niet plaatsen. Daarin vallen woorden op als 'de lezer onder hoogspanning' en 'ijzersterk hoofdpersonage'. De 'over three million copies bestselling author' is zwaar de mindere van recente debutanten zoals Jo Callaghan en Jeneva Rose. Deze laatste twee brengen zeer intelligente, maatschappelijk relevante, urgente en psychologisch diepgravende thrillers met een origineel totaalconcept, kwalificaties die je onmogelijk kunt verbinden met Lisa Regans 'Je laatste adem'. Zelfs haar smeuïgste brownies kunnen je niet doen watertanden!

★★1/2

Cleopatra - Dick Harrison

Van 'Realpolitik' tot gokspel!

'Cleopatra is de koningin 

die nooit haar eigen geschiedenis heeft mogen schrijven...'

Een nieuwe uitgave in de witte-kaften-reeks van Dick Harrison, daar hebben geschiedenisliefhebbers wel oor naar! Vooral zij die geen tien levens hebben! In dit bondige concept heeft hij bestuurders zoals Karel de Grote, Christina van Zweden, Hendrik VIII en Toutanchamon geportretteerd. En sinds kort is er dus 'Cleopatra' (69-30 v.C.), de Ptolemeïsche koningin die, ondanks haar jarenlange, slimme buitenlandpolitiek, het rijk niet uit de handen van de Romeinse grootmacht wist te houden.

Geschiedenis is geen fictie

Laten we, om te beginnen, de clichés over deze koningin snel loslaten. Hoe ze er uit zag kunnen we onmogelijk weten. En de 'femme fatale' of de tragische heldin die in Hollywoodfilms wordt opgevoerd, is volgens Dick Harrison het resultaat van 'wijdverspreid bedrog'... een felle uitspraak uit de mond van een wetenschapper!

Cleopatra regeert over het laatste, wankele restant van het rijk van Alexander de Grote. Als telg van de Ptolemeïsche dynastie gaan haar wortels terug tot Ptolemeus I, een oud-generaal die na de dood van de Macedonische veldheer over het Egyptische deel van zijn nalatenschap regeerde. Maar na enkele generaties gaat de Hellenistische cultuur op in de faraonische traditie. Alleen het Grieks houdt stand maar enkel als taal van de bestuurders. Opvallend detail: o polemos betekent oorlog! En laat dat nu net de rode draad van dit boek zijn!

Hard tegen hard

Als Cleopatra haar vader Ptolemeus XII opvolgt, erft zij een land in crisis. Egypte is een Romeinse vazalstaat die op dat moment gebukt gaat onder misoogsten en een laag waterpeil. Als de graanexport tegenvalt, heeft de schatkist het moeilijk. Bovendien vraagt triumvir en legeraanvoerder Pompeius haar om schepen en huurlingen voor zijn oorlog tegen mede-triumvir Caesar. In Rome wordt de strijd om de macht steeds op een bloedige manier uitgevochten. Maar ook aan de Nijl hebben de bestuurders nog nooit van 'polderen' gehoord. De broer en zus van Cleopatra azen op haar troon maar verliezen het pleit. 

Overwinnaar Caesar dient zich aan in Alexandrië en schenkt de koningin een zoon. Het speculeren over de aard van hun relatie brengt ons niet ver. Je zou wél kunnen zeggen dat de kleine Caesarion een welkome buffer is tegen de annexatie van Rome. Bovendien laat Cleopatra zich samen met haar zoon afbeelden als de godin Isis met haar goddelijk kind. Tegenwoordig zouden we dat 'framing' noemen.  

Slimme zet, domme zet

In de volgende Romeinse burgeroorlog, na de moord op Caesar, kiest de vorstin de kant van een andere triumvir, Marcus Antonius... die de reputatie van feestbeest heeft. Uit 'Isis meets Dyonisos' wordt een tweeling geboren. Door een bondgenootschap aan te gaan met een hoge Romein en de bloedband die daaruit voortkomt, versterkt Cleopatra haar machtspositie.

Terwijl vader Marcus op oorlogspad gaat naar de Parthen, de grote luis in de pels van de Romeinen, komt Egypte in rustig vaarwater terecht. Er is politieke en economische stabiliteit. Als er wat later nog een kind komt, ontvouwt het powerkoppel een gewaagd masterplan. Zij zien hun opgroeiende kroost als koningen en koninginnen van enkele Romeinse provincies. Octavianus, de sterke man in Rome, wordt witheet. Deze arrogantie staat gelijk aan hoogverraad en is de prelude op de ondergang van het Nijlrijk. Cleopatra en Marcus Antonius hebben hun hand overspeeld!

Wie leest die leert !   

In dit behapbare geschiedenisboek neemt Dick Harrison je mee op een gedetailleerde reis door het oostelijk deel van het Romeinse Rijk in de eerste eeuw voor Christus. Meer dan eens maakt hij zijn lezers duidelijk dat je je moet hoeden voor aannames als het over wetenschap gaat. Dat geldt ook voor de geschriften van de chroniqueurs Plutarchus (1ste-2de eeuw n.C.) en Cassius Dio (2de-3de eeuw n.C.) die hun verbeelding niet altijd de baas waren. De Zweedse historicus helpt ook het fabeltje van de in vlammen opgaande Alexandrijnse bibliotheek de wereld uit. Bij de inname van de stad door Julius Caesar zou alleen een magazijn in brand hebben gestaan.  

Hoewel het niet mogelijk is deze intrigerende koningin van heel dichtbij te leren kennen, krijg je toch, met dank aan de historische context, een globaal beeld van haar. Daaruit mag je besluiten dat Cleopatra zonder haar intellect, talenkennis, charisma... en ambitie nooit de rol zou hebben kunnen spelen die haar tot in het machtscentrum van de toenmalige wereld bracht!

★★★★

Tussen sneeuw en bloed - Tamara Geraeds

Op evenwichtsoefening in IJsland !

De publicatie van een plot gedreven boek dat in IJsland speelt, warmt liefhebbers van echte winters meteen op! Tegelijkertijd weet je dat een auteur van wie je nooit iets gelezen hebt, een risico inhoudt. Anderzijds wordt een leesenthousiasteling altijd gedreven door nieuwsgierigheid.

Vluchten kan niet

Ook Iris, de hoofdpersoon uit 'Tussen sneeuw en bloed', is niet bang van een gokje. Ze laat Nederland achter zich om als au pair te gaan werken op het arctische eiland. Hoewel ze in een hartelijke familie terecht komt, dreigt haar verleden haar in te halen en krijgt, op de koop toe, de recherche iemand in het vizier die haar erg dierbaar is.

Terwijl het plot je aandacht wel vasthoudt, moet je toch constateren dat de achterliggende lijn die teruggaat naar een stresserende tijd in het leven van Iris, iets te wankel op de benen staat. De schrijfster lijkt hier de balans tussen te weinig en teveel onthullen, en de vraag wannéér je iets prijsgeeft, niet helemaal in de vingers te hebben.

Bovendien beperkt de Hoge Noorden-sfeer zich tot letterlijk herhaalde uitlatingen over het moeilijk wennen aan de kou. Hoewel een Nederlandse geen Indridason of Satu Rämö kan zijn, had Tamara Geraeds toch wat meer winterbeleving kunnen toevoegen. De 'couleur locale' begint en eindigt bij enkele IJslandse woorden, een landeigen hapje, en een oppervlakkig verhaaltje over trollen en aanverwant bijgeloof. 

Iets meer vakmanschap, graag!

Afrondend zou je kunnen zeggen dat deze thriller goed is voor een aantal escapistische uren, een lang gerekte spanningsboog heeft en behoorlijk geslaagde personages opvoert. Als het gaat om urgentie, (psychologische) diepgang, onderhoudende complexiteit en originaliteit mist deze schrijfster de aansluiting met Engelstalige collega's zoals Geneva Rose, Jo Callaghan, Paula Hawkins, Freida McFadden, Ashley Elston, Willow Rose (Florida Crime 2) enz. maar ook met een aantal Nederlandse auteurs in dit genre, bijvoorbeeld Machteld van Zalingen, Yvonne Doorduyn, Hans Faber, Boris Dittrich, Bregje Rebergen, Marit Vanström enz. 

Dat Tamara Geraeds niet altijd grondig te werk gaat toont ook de gebrekkige uitwerking van lastercampagnes en hun gevolgen aan. Dit door irrationeel denken aangestuurd fenomeen eist drie keer zijn plaats op in dit boek maar blijft twee keer literair-technisch onbenut. Aan de randen van de hoofdlijn worden teveel elementen aangeraakt en in de schaduw achtergelaten. Dat heet soms overstoffering, soms onderstoffering (cf. de 'couleur locale')!

★★1/2

Krabbé - Rosa Koelemeijer

Leven uit een koffer en een schilderskistje ! 

'Hoe fijn was het om even niet jezelf te moeten zijn.'

Als iemand bij leven al een biografie over je schrijft, liggen al je kwetsbaarheden in een etalage waar je ook zelf aan voorbijloopt. Maar op je tachtigste pieker je daar wellicht niet meer over. Zeker niet als je zoveel meer zelfvertrouwen hebt dan die kleine, huilerige, niet-gewaardeerde jongen. 

Op zoek naar een plek in de wereld
Het kind en de tiener zaten niet goed in hun lijf. In tegenstelling tot zijn oudere broer Tim, die hoge ogen gooide op school, was Jeroen een matige leerling. Leren boeide hem niet. Toneelspelen, tekenen en circusacts opvoeren waren zijn passie. Tim en oma keken op hem neer. Behalve door zijn moeder, die gebukt ging onder de Holocaust-geschiedenis van haar familie, werd hij niet gezien en dus niet omarmd. Daar moest in de loop van zijn leven nodig verandering in komen!  

Na een moeizame start van zijn toneel- en filmambitie, die gepaard ging met een erg karig huishoudbudget en moedeloosheid, ging plots het balletje aan het rollen in Hollywood. Films zoals de Bond-prent 'The Living Daylights', 'The Prince of Tides' (met Barbra Streisand), 'The Fugitive' (met Harrison Ford met wie hij de liefde voor de schilderkunst deelde) enz. brachten wereldwijd succes, applaus... en ook - eindelijk - het respect van Nederlandse recensenten. Als kers op de taart mocht hij films regisseren: 'Left luggage' en 'The discovery of heaven' naar het magnum opus van Harry Mulisch, oogstten veel lof! Het vernederde kind had nu heel wat om trots op te zijn. 

De kleuren van het leven

Ondanks het wurgende werk- en reisritme, was er toch tijd voor het penseel. Het schilderskistje ging altijd mee naar de set. Opnames in verre oorden als Marokko, Indonesië, Vanuatu, Moskou... leverden hem niet alleen nieuwe kleuren en silhouetten op maar zelfs een solotentoonstelling in Londen. Toch vond ook de duisternis een weg naar zijn doeken. Sinds zijn bezoek aan Auschwitz voor de opnames van 'De ontdekking van de hemel', was er een luikje opengegaan in zijn geheugen. Daar had hij het beeld gevonden van zijn grootvader die het nazikamp niet overleefd had. Opa Abraham Reiss werd het onderwerp van een serie grijs-zwarte, treurende taferelen. Het vooroordeel dat Jeroen een acteur was met een schildershobby was definitief van de baan! 

Uiteindelijk, na onvermoeibaar strijden, valt alles samen: het acteren, het schilderen, de dromen, zijn joodse ik, het kunnen zorgen voor zijn gezin. Daarbij kreeg Jeroen enkele jaren geleden een cadeautje van de AVROTROS, een reisprogramma waarbij hij in de voetsporen mocht gaan van grote schilders die hem en zijn artistieke vader altijd gefascineerd hadden: van Gogh, Picasso, Gauguin, Chagall, Frida Kahlo en Matisse.

Naar het hart van de lezer

Rosa Koelemeijer heeft met deze biografie een, op elke pagina, emotionerend verhaal geschreven. Er komt een man uit tevoorschijn die zijn lichaam en geest tot het uiterste drijft, volhardend in de strijd om zichzelf en de wereld van zijn talenten te overtuigen en zijn liefde voor de kunst uit te dragen. Daarbij waakt Jeroen steeds over zijn authenticiteit of zoals hij het zelf verwoordt: 'Succes is een station waar je niet moet uitstappen'. Na 'The living daylights', die hem een plek opleverde in het acteursgilde, koos hij voor een kleine anti-apartheidsfilm. 

Hoewel het voor zijn intimi vaak moeilijk is om een eigen ruimte te creëren in het volle leven van deze gedreven man, weet wie hem goed kent de warmte en trouw van Jeroen Krabbé naar waarde te schatten. Iemand die wel vijfhonderd verjaardags- en andere kaarten per jaar schrijft, komt niet vaak op je pad!

★★★★

Verlaat de gevangenis zonder betalen - Marjolein van der Gaag

Niets is ons vreemd !

'Als zij geen respect had voor andermans gezin, 

waarom zou iemand dat wel voor dat van haar moeten hebben.'

Als een spannend boek de shortlist haalt van de Hebban Thrillerprijs en de invalshoek is uitnodigend, dan wordt je nieuwsgierigheid snel geprikkeld. Het kon niet uitblijven, iemand moest het tragische toeslagendossier verliteraturen! 

Met de rug tegen de muur

Marjolein van der Gaag ging aan de slag met haar hoofdpersonage Brenda van Ameland, het overwerkte Hoofd van de Belastingdienst bij wie de stress toeneemt naarmate de gedupeerden hun frustratie minder en minder onder controle hebben. Een steen door de ruit en een woedende meute bij de voordeur, laat zijn sporen na. Toch durft ze toe te geven dat ze de mensen achter de dossiers vooral als nummers zag. Wanneer haar dochter spoorloos verdwijnt, wijzen alle motieven in de richting van haar falende professionele activiteiten. 

Een wereld valt uiteen

Tijdens deze emotionele hellevaart vinden Brenda en haar man niet veel steun bij elkaar. 'Ze heeft zich de laatste jaren helemaal begraven in dat ellendige werk van haar en een muur om zich heen gebouwd,' stelt Ronald verbitterd vast. Maar ook hij heeft zich niet al te koosjer gedragen, noch beroepshalve als arts, noch als echtgenoot. Er wordt meer dan één strop om de nek van de hoofdrolspelers gelegd!

Eén bouwsteentje is genoeg om een heel dominoparcours onderuit te halen. En dat eerste blokje komt uit een verrassende hoek. Vanaf dan is er geen houden meer aan en ontvouwt het slotakkoord van dit huiselijk drama zich in al zijn prettige complexiteit.  

Het rapport

Hoewel het geheel nog wat strakker gecomponeerd en verteld kon worden, en een aantal herhalingen vermeden had kunnen worden, verdient dit goed gestoffeerde plot een plaats tussen de beste Nederlandstalige thrillers van de afgelopen tijd. Aan de Engelstalige kant is de kwaliteit hoger. Denk maar aan recente debutanten zoals Jeneva Rose en Jo Callaghan die zowel wat originaliteit als diepgang betreft, van een andere orde zijn. 

Toch is het de verdienste van deze schrijfster dat dit boek tal van contrasten in onze psyche bloot legt: loyaliteit tegenover ontrouw, liefde tegenover egocentrisme, eerlijkheid tegenover hypocrisie, oprechtheid tegenover verraad. Bovendien leer je dat je, behalve in het Monopolie-spel, nooit zonder te betalen uit de gevangenis geraakt. Die rekening kan wel de vorm aannemen van het kijken in de spiegel en daaruit lessen trekken. Dat is wat Brenda gedaan heeft. 

Grenzen aan vrijheid

Naast het fiasco van de belastingdienst, levert de impuls van burgers om het recht in eigen hand te nemen dan weer de maatschappelijke dimensie van dit verhaal. Een geslaagd boek geeft je te denken tijdens en ook na het lezen!

 

★★★★

De sleutels van het huis - Sami Al-Ajrami

Niet nóg een keer vluchten !

'We dromen van schoon drinkwater 

en praten er voortdurend over.'

Op de vraag wat oorlog is zullen mensen die nooit een brandhaard hebben meegemaakt iets antwoorden zoals: raketinslagen, moorddadige drones, puin, doden en gewonden, elektriciteitspannes, vluchtelingen, bovenmenselijke moed, te kleine kerkhoven... Generaliserende woorden!

De Gazaanse journalist Sami Al-Ajrami heeft een volledig boek kunnen vullen met zijn antwoord op wat oorlog betekent voor hem en zijn volk. Zijn stem draagt van binnen naar buiten en voegt daarom beelden, geuren, geluiden, emoties en verhalen toe aan die van de gastreporter. 

In een wurggreep

Al van bij het begin van de Israëlische represailles (7 oktober 2023) wordt de drinkwatervoorziening, de voedsellevering en de brandstoftoevoer als oorlogswapen ingezet. Omdat Gaza niet in staat is om zichzelf te bedruipen, creëert het sluiten van de waterkraan en de grenzen onmiddellijk schaarste. Wanneer het urenlang aanschuiven bij bakkerijen, die steeds minder te verkopen hebben, tot wanhoop leidt, worden hier en daar broodwinkels bestormd. Samen met angst en verdriet geven honger en dorst een gezicht aan de dagen. Ongewassen lijven dragen bij aan de kwalijke reuk van oorlog. Schurft, waterpokken en cholera kleden de menswaardigheid nog verder uit!

Voor de karige brandstof worden woekerprijzen betaald tot uiteindelijk de generatoren zwijgen, waterzuiveringsstations niet meer functioneren, baby's sterven op een armlengte van de stilgevallen couveuses, IC-toestellen geen levensreddende handelingen meer kunnen uitvoeren, bulldozers geen slachtoffers meer van onder het puin kunnen halen, doden niet meer naar de koelcellen of de begraafplaats kunnen gebracht worden... en ezelskarren de auto's vervangen, tenten de plaats van huizen innemen. De kreten 'Weg met Hamas!' zijn niet van de lucht. Na hun kip-zonder-kop-actie in Israël stelen de militieleden nu voedselvoorraden die ze op de zwarte markt verkopen. Corruptie is al heel lang onderdeel van hun gedrag.

Sterke schouders

Wie, in weerwil van snipers en explosies, nog op straat durft te komen, loopt voorbij aan rood gekleurde gazons, flarden van lichamen of een voet in een schoen. Toch rechten velen hun rug, ook journalisten met een waarheidsmissie, artsen die tussen wees geworden kinderen op een brancard in het ziekenhuis slapen, hulpverleners van de Rode Halve Maan en het personeel van de UNRWA. Deze hulporganisatie van de VN is altijd een steunpilaar van de Gazaanse maatschappij geweest. Met 13.000 arbeidsplaatsen in de door haar opgerichte klinieken, scholen, bejaardentehuizen en bijbehorende logistiek is ze de grootste werkgever. Uit dit boek blijkt veel waardering voor het Relief and Works Agency dat ook in de moeilijkste tijden overeind blijft en doet wat het kan. 

'Gaza is een land van zombies geworden: 

de kwetsbaren, de kinderen, de ouderen 

lijken wel wandelende doden.'

Noot van De Inktkoelie: 

Slachtoffers van de geschiedenis

Heel wat Gazanen waren vluchtelingen lang voor deze laatste oorlog. Hun voorouders werden van huis en haard verdreven tijdens de Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948 (oprichting van de staat Israël) en de Zesdaagse Oorlog van 1967. Nazaten leven nog steeds op elkaar gepakt in kampen zoals Jabalia Camp, Maghazi, Rafah Camp, Khan Younis Camp enz. Tijdens de recente bombardementen werden ze samen met de andere Gazanen vluchtelingen in hun eigen openluchtgevangenis. Daar bovenop kwam president Trump met het plan om alle inwoners te deporteren naar de buurlanden. Sommige volkeren krijgen nooit rust! 

Onverteerbaar

Sami Al-Ajrami, wiens grootouders gevlucht zijn uit de Negev woestijn, licht de sluier op waaronder de uitroeiing van een volk plaats vindt. Door de opeenstapeling van leed is dit geen boek om in één ruk uit te lezen. Iedere zin is een emotionele nekslag die je de adem afsnijdt! Af en toe vlucht je samen met de Gazanen naar een oord dat even veilig lijkt tot ook daar de gruwel toeslaat. Je vraagt je af hoe de auteur deze lange nachtmerrie van woorden aan de schrijftafel beleefd heeft. 

Deze Gazaanse journalist analyseert niet, becommentarieert niet of nauwelijks. Dat zijn lezers van non fictie boeken niet gewend. Het verhaal, dat ogen en oren heeft, staat op zichzelf. Het is te groot, te afgrijselijk en te crimineel om ontleed te kunnen worden. Op de laatste bladzijde mag het beeld bevriezen en in de geschiedenisboeken opgenomen worden. De zoveelste les die de mensheid nog moet leren! 

★★★★1/2

De laatste wens - Marieke Damen

Dood is niet het einde ! 

'Doodgaan is het ergst. 

Maar ik vind dat lachwekkend. 
Leven is het ergst.' 

Een uitvaartbedrijf als achtergrond voor een spannend verhaal is meer dan een decor. Het biedt de moordenaar een comfort zone, misschien zelfs een thuis. 

Wie o wie?

Als begrafenisondernemer Steven door een vreemd auto-ongeval om het leven komt, blijft zijn vrouw Nadja met vraagtekens achter. Wanneer ze ook dreigberichten krijgt en tot overmaat van ramp haar vriendin onder even onverklaarbare omstandigheden verdrinkt, beseft ze dat haar eigen leven gevaar loopt. Maar hoe vaak ze haar hoofd ook pijnigt, een dermate rancuneus mens kan ze zich in haar omgeving niet voorstellen.

De dood als ongenode gast

Marieke Damen vermijdt de valkuilen van de doorsnee polderthriller: dagdagelijkse invalshoeken, de wijnfles die om de haverklap opengaat en het vriendinnengebabbel dat nergens over gaat. Hoewel de psychische wereld die ze creëert niet de gelaagdheid heeft van collega's zoals Charlotte Link, Freida McFadden, Jeneva Rose ('Het perfecte huwelijk'), Paula Hawkins ('Het blauwe uur')... weten haar reflecterende personages toch te boeien. Zij tonen hoe divers je met te vroeg gestorven geliefden kunt omgaan. Ben je in staat om het onrechtvaardige lot te aanvaarden of kom je in opstand tegen een scenario dat je toch niet kunt herschrijven? Laat je je ratio spreken of laat je je leiden door irrationele denkbeelden die niet bij machte zijn om eerlijk naar een schuldvraag te kijken? 

Niet boven het maaiveld

Concluderend heeft Marieke Damen een coherent, geloofwaardig en onderhoudend verhaal uitgewerkt waarin helaas de nuchterheid en niet de donkere stemming de boventoon voert. Er mocht iets meer zuurstofgebrek in de lucht hangen. Bovendien worden de hersens van de lezer onvoldoende geprikkeld. Die mogen gemakzuchtig achteroverleunen in plaats van zich te laten inpalmen door, bijvoorbeeld, een dilemma, een ethische kwestie, een maatschappelijk item of een cognitief weetje. Ook daar zijn inspirerende collega-auteurs bij te bedenken: Hans Faber, Jo Callaghan, Machteld van Zalingen, Yvonne Doorduyn...Het activeren van onze grijze massa hoort bij een geslaagd boek!

★★★

Vuurgloed - Boris O. Dittrich

Verliefd op je eigen spiegelbeeld !

'Maar je bent ook datgene waaraan je wilt ontkomen.

Het werpt zijn schaduw over je heen.'

Van jurist, politicus en activist Boris Dittrich mag je een geëngageerd verhaal verwachten! In 'Vuurgloed' voeren de vrouwelijke hoofdpersonages een maatschappelijke strijd tegen een man met aanzien en een titel van wie het imago niet strookt met zijn grensoverschrijdend gedrag buiten de spotlights. Wanneer therapeute Erica in New York onder een metrotrein terecht komt, reist Robin naar The Big Apple om het verdachte overlijden van haar moeder te onderzoeken. 

Een verwerpelijke plotacteur

Als je een voorbeeld wilt van een karakter dat uitstekend tot zijn recht komt en waarmee je toch niet veel tijd wilt doorbrengen, dan zou je aan Walter kunnen denken. De internationaal bekende academicus en pleitbezorger van vrouwenrechten wordt privé aangestuurd door zijn narcistische natuur. Dit Trumpiaanse type liegt, manipuleert, domineert, intimideert, is wraakzuchtig en mist elke vorm van empathie. De narcist houdt alleen van zichzelf. Dat wisten de oude Grieken al. Wie niet onder een steen leeft, herkent dit plaatje! 

Toch gaat Robin de ongelijke strijd met hem aan. Zij staat voor de mondige burger die zich niet door tegenwind omver laat blazen. De kritische stem van de auteur voert bovendien niet-loyale vrouwelijke kennissen op. Loyaliteit volgt de genderlijn niet. Met het schrijven van dit boek draagt Boris Dittrich zelf bij aan het bewijs hiervan! 

De vinger aan de pols

Dat mensenrechtenactivist en voormalig Tweede Kamerlid Dittrich geen kans voorbij laat gaan om fout menselijk gedrag en falende instituties met de vinger te wijzen, mag niet verbazen. Als oud-inwoner van New York zal hij vast redenen hebben voor de kritische kijk op het NY City Police Department en de Metropolitan Transportation Authority die onder het mom van 'noodlottig ongeval' snel het Erica-dossier sluiten. Zelfs de universiteiten in dit verhaal nemen bij wangedrag slechts halfslachtige maatregelen die, noch hun eigen reputatie noch die van de dader, schaden. 

Daarnaast hekelt de schrijver het zwijgbeding dat, in tegenstelling tot Nederland, in de VS nog steeds rechtsgeldig is. Een zwijgbeding is een afspraak tussen b.v. werkgever en werknemer waarin één van beide partijen het recht wordt ontnomen om een boekje open te doen over een incident. Op deze manier wordt klokkenluiders de mond gesnoerd. Zo kan het kwaad voortwoekeren!  

Met 'Vuurgloed' heeft Boris Dittrich weer een spannend, invoelbaar plot met een herkenbare signatuur afgeleverd. Maatschappelijk relevante boeken zijn belangrijke boodschappers! 

★★★★

De schatkamer van mijn vader - Evelien de Bruijn

Met een banneling aan de eettafel !

'De geur van ellende kruipt mijn neus in.'

De kleinoden waarmee de hoogbejaarde vader van Evelien de Bruijn zich omringt, horen bij de schatkamer van zijn Indische jeugd: fotolijstjes met familieleden in de tropen, een kistje met zilverbeslag, een Chinees tafeltje, een wajangpop, een schaal met de Sumatraanse naam Palembang. Toch leven er in die schatkamer ook heel wat pijnlijke herinneringen. En het zijn net de slapende kwelduivels waarin zijn dochter Evelien geïnteresseerd is. Zij wil in de ziel van haar vader kijken en dit boek schrijven.

Een moeilijk gesprek

Hoewel hun dialoog door Indisch troosteten aangemoedigd wordt, verloopt hij eerder stug. Roelof wil lezen wat ze opschrijft, duikt geregeld weg voor zijn emoties en springt van de hak op de tak. Je zou kunnen zeggen dat zijn flashbacks en bijbehorende gevoelens over elkaar heen buitelen. Langzamerhand ontdooit hij en laat hij de verhalen los. Zo is er het gruwelijke lot van zijn eigen vader die hij na zijn twaalfde nooit meer terugzag.

Eveliens opa werd als krijgsgevangene in een Japans werkkamp op Flores geïnterneerd. In een omgeving vol sadistische repressie, honger, dysenterie en beri beri kon niemand lang overleven. De voormalige onderwijzer, ziekendrager en pacifist overlijdt in '43. Roel is een halve wees geworden.

Nieuwe meesters, nieuwe kampen

Als de Japanners verslagen en vertrokken zijn, vullen de Indische - afhankelijk van het perspectief - extremisten of vrijheidsstrijders het machtsvacuüm in. De paramilitaire nationale jeugdorganisatie van de pemoeda's stopt de jongen in een mannenkamp waar hij zich in z'n uppie moet zien te redden. In deze ieder-voor-zich-wereld, en op een rantsoentje van rauwe sojabonen of rijst, kijkt Roel de dood in de ogen. Als hij uiteindelijk zijn moeder terugziet, zet ze hem op de boot naar Nederland waar, na de hongerwinter, niemand zit te wachten op een vluchteling uit de kolonie.  

Maar Roel is een overlever. Hij wordt marineofficier en gaat op missie naar het laatste stukje kolonie: Nederlands-Nieuw-Guinea. 'Wilde Soekarno op z'n bek slaan!', klinkt het onverbloemd uit pa's mond. Die uitspraak is een prelude op het slothoofdstuk waarin bitterheid en boosheid zich uiten als 'een verbale stormram'. Het is de wrok van een verdrevene!

Afrekening

Hoewel de wandaden van de koloniale oorlog ('45-'49) op het bord van de soldaten worden gelegd, houdt Roelof de Nederlandse regering er verantwoordelijk voor. Dat punt houdt steek. Toch bestaat er ook zoiets als 'eigen verantwoordelijkheid' en het idee dat je altijd een keuze hebt... hoe moeilijk ze ook is. Daar gaat hij helemaal aan voorbij. Op andere momenten wordt deze afrekening met de geschiedenis gevoed door zwakke excuses. Over het kolonialisme als geheel is hij mild. Dat hoorde bij de tijdgeest. En het land werd toch ook opgebouwd. Over de klassenmaatschappij, gebaseerd op door de overheid opgelegd klassenonderwijs, geen woord. En Soekarno, dat was toch ook een onderdrukker! Alsof de zonde van een ander de eigen fout uitwist. 

Tijdens dit laatste interview krijgt Evelien geen stok meer tussen de deur. Opmerkingen die beginnen met 'Maar...', krijgen geen kans. De gal moet eruit! De inwoner van de kolonie voelt zich een slachtoffer, een niet gerespecteerde burger. Die frustratie maakt zijn betoog bij momenten irrationeel en wars van moraliteit. Dat zijn eigenschappen die bij een slachtofferrol horen!

Egodocument

Dit verhaal is in de eerste plaats van betekenis voor Evelien de Bruijn. De dochter leert haar vader kennen. Voor het brede publiek geldt dat het persoonlijke meestal de invoelbaarheid vergroot maar tegelijkertijd een subjectieve en/of onvolledige waarheid vertelt die een buitenstaander niet makkelijk kan doorprikken. Daarom is het nuttig voor lezers om het ingezoomde perspectief te combineren met het veelvoud van invalshoeken, interviews en feitenkennis van een onderzoeksjournalist. Hij zal niet tot conclusies komen die door emoties gedreven worden. Denk hierbij aan het standaardwerk 'Revolusi' van David van Reybrouck!

★★★1/2