Vals - Sara Strömberg

Een niet te vereffenen schuld ! 

'Er was niet veel dat me zozeer provoceerde 

als ongefundeerde beweringen van autoriteiten.'

In het Zweedse skioord Åre is het evenwicht tussen platteland, natuur en het bouwen van accommodatie voor welgestelde stedelingen danig verstoord. Geldgewin lijkt de kwaliteit van leven te verdringen. Als een aardverschuiving grote schade aanricht, stelt onderzoeksjournaliste Vera zich vragen bij het toekennen van bouwvergunningen. Maar de in beweging gekomen tonnen grond blijken nog een andere duistere waarheid aan de oppervlakte te brengen. 

Uit de hand gelopen

Vera, die voor een regionale krant werkt en daarom te vaak naar haar zin over een borduur- of bakwedstrijd moet berichten, bijt zich vast in het verband tussen de berg en de verdwijning van Jonte, de zoon van een schapenboer die vindt dat de horizon weidser is dan het verzorgen van lammetjes. Uit haar moeizame research komt uiteindelijk een verhaal tevoorschijn van verslaving, graaizucht en de ontwrichting van een gezin. Zoals verwacht loopt er ook een lijntje naar de bouwwoede van de kapitaalkrachtigen.

Aan de meetlat

Net als veel andere Scandinavische spannende boeken, is ook dit debuut te wijdlopig en dus te gezapig. Dan krijg je een genre dat probeert een roman te zijn maar daarvoor niet origineel of diepgravend genoeg is en dat, anderzijds, geen geslaagde detective is omdat de ontwikkelingen vaart missen.

Sara Strömberg doet trouwens wel een poging om haar plotfiguren een persoonlijkheid te geven en een spanningsveld te ontwikkelen. Zo stoort rechercheur Pontus Selin zich eraan dat Vera zich op zijn terrein begeeft. Toch weet de lezer dat de gedreven journaliste alleen haar eigen doel voor ogen heeft: de waarheid achterhalen, gerechtigheid nastreven maar ook haar eigen ego voeden met een scoop zoals een spraakmakende primeur heet in het mediajargon. Daarom kunnen individuen die het achterste van hun tong niet laten zien, rekenen op haar onbuigzaamheid. Bij dit innerlijk vuur hoort b.v. ook een 'uitstapje' naar Noorwegen op haar vrije dag. Jammer dat de poppetjes pas in het allerlaatste deel aan het dansen gaan!

Rolmodellen 

Omdat de kansen die deze schrijfster creëert niet verzilverd worden, zou ze eens te rade moeten gaan bij een aantal Engelse en Amerikaanse collega's of de betere Nederlandstalige thrillerauteur (b.v. Hans Faber) en zeker bij de Duitse Charlotte Link. Diepgang en spanning kunnen best hand in hand gaan. Dat heet dan vakmanschap! 

★★★

Koningin Elizabeth Tudor - Laurel A. Rockefeller

Een guillotine boven je hoofd !

'Ik ben te waardevol om te doden, 

maar ook te waardevol om te laten leven.'

Wat weten doorsnee Europese burgers over Britse geschiedenis buiten het verhaal van de wereldoorlogen of van de moorddadige koning Hendrik VIII? Weinig of niets... toch?! Als reden voor die lacune wordt meer dan eens de lijvigheid van non fictie boeken opgegeven, gekoppeld aan het feit dat gewone stervelingen geen tien levens hebben. 

Misschien heeft Laurel A. Rockefeller wel gedacht: 'Laat ik daar iets aan doen en een tweevoudige, licht gefictionaliseerde vertelling schrijven over de Engelse vorstin Elizabeth Tudor en haar Schotse 16de eeuwse tijdgenote Mary Stuart.' Omdat Elizabeth iets eerder geboren is dan Mary, the queen of Scots, ligt het voor de hand om met de oudste te beginnen.

Dit is míjn kroon!
Hoewel de zeer ontwikkelde Elizabeth I (1533-1603), die zes talen sprak waaronder Latijn, het protestantisme aanhing, was ze geschokt door de theologische publicatie van John Knox, een Schotse hervormde christen en volksopruier die opgang maakte. Hij was een haatdragende man die zijn pijlen niet alleen op katholieken maar ook op vrouwen richtte. Auteur Laurel A. Rockefeller trekt bovendien zijn, door de bijbel geïnspireerde, argumenten in twijfel. Hij zou de eerste niet zijn die de godsdienst misbruikt voor eigen gewin. Wellicht had ook Elizabeth dat begrepen.

In een tijd waarin de ondergeschiktheid van de vrouw ten opzichte van de man wettelijk was vastgelegd, wilde deze Tudor-afstammeling niet trouwen. Zij deelde deze visie trouwens met de 17de eeuwse koningin Christina van Zweden (Dick Harrison). Geen van beide vorstinnen wilde haar politieke zelfstandigheid verliezen! 

'Ik ben gehuwd met Engeland. Ik behoef geen aardse echtgenoot,' zo klinkt de gefictionaliseerde Engelse vorstin die zich tijdens haar bewind presenteerde als een heerseres die met haar volk getrouwd was. Dankzij deze door de burgers omarmde retoriek leidde ze de aandacht af van het ontbreken van een troonopvolger en versterkte ze zo haar positie. 

Hard tegen hard 

Haar regeerperiode werd gekenmerkt door binnen- en buitenlandse agressors, die aasden op de troon en het land. Als de geschiedenis iets anders gelopen was, had Elizabeth de kroon niet eens gedragen. Haar voorgangster en halfzuster Mary, die ook Bloody Mary genoemd werd vanwege haar wrede optreden tegen de protestanten, was een verstandshuwelijk aangegaan met de Spaanse rabiaat-katholieke en imperialistische vorst Filips II. Helaas voor hen mislukte hun plan om via een troonopvolger Elizabeth uit te rangeren.

Tijdens haar ambtstermijn bleek vooral de Schotse koningin Mary een lastpak te zijn dat zich al complotterend een weg probeerde te banen naar het Engelse machtscentrum. Uiteindelijk zou ze veroordeeld worden en onder de guillotine terecht komen. 

Ommezwaai

Het buitenlandse gevaar kwam nogmaals van de imponerende Spaanse vorst Filips II. Wat niet was gelukt via de legale weg, werd gewapenderhand nagejaagd. Maar ook deze keer leed hij een nederlaag. De te duchten Engelse vloot onder aanvoering van kaper, ontdekkingsreiziger en vice-admiraal, Francis Drake, dreef de 'onoverwinnelijke' Armada naar de Ierse Zee waar de Spaanse boten tegen de rotskusten te pletter sloegen. Deze rampzalige mislukking was de voorbode van de teloorgang van het Spaanse rijk en het begin van de wereldmacht Engeland/Groot-Brittannië. 

Vorm en inhoud

Net zoals een kortverhaal de ontwikkeling van een plot dwarsboomt, is er op de 50 e-bladzijden van dit boekje te weinig plaats om een vrij complex historisch tijdperk te ontvouwen, zelfs als je de niet-ingewijde lezer wil bereiken. In hoog tempo volgen de feiten elkaar op. Daarbij zit de non fictie de fictie in de weg en omgekeerd. Het voelt als een te vol gestopt reiskoffer waarvan de sluiting niet meer dicht gaat. Voor behapbare en toch geslaagde non fictie moet je bij Dick Harrison (zie hoger) zijn: 200 pagina's, één spraakmakende figuur. 

Bij het lezen van 'Koningin Elizabeth Tudor' merk je bovendien dat in het reiskoffer de trui en de sokken voor de frisse avonden ontbreken. Hier en daar mis je een stapje in de uitleg of een ander puzzelstukje. Er is b.v. geen plaats voor de hoofdpijnrelatie met Ierland (zelfde staatshoofd, twee zelfstandige naties) of de exploten van de nationale zeeheld Francis Drake die werd ingezet tegen de Spaanse koloniën. Ook wordt over William Shakespeare, die toen zijn hoogtijdagen beleefde, met geen woord gerept. Bovendien laten de proloog en de epiloog je raden naar de reden waarom twee jonge mensen de oversteek naar Amerika maken. Zij symboliseren de eerste Engelse nederzettingen die de totstandkoming van het Britse imperium inluiden. 

Verdienste

Wat blijft er van deze historische terugblik hangen als je de laatste pagina omslaat? Dat het mes van de guillotine altijd geslepen was en weinig  samenzweerders, coupplegers of overspelige vrouwen eraan ontsnapten. Mannen mochten wel buiten de echtelijke lijntjes kleuren. Dat de kaart van de godsdienst politiek kon worden uitgespeeld maar nooit de grootste speler was. Suprematie was dat wel. Dat Elizabeth een verdraagzame en standvastige koningin was, die pas na lang aarzelen het doodvonnis van haar achternicht Mary ondertekende. In de late middeleeuwen kon een hardnekkige putchiste niet op genade rekenen. Dat was voor the queen of Scots vast geen verrassing! 

★★★1/2

Noot: 'Maria, koningin van Schotland', het andere deel uit het tweeluik, wordt binnen enige tijd hier besproken.

Aan de randen van de dag - Femke van der Laan

Liefdesminiaturen !

'Uiteindelijk draait het altijd om de vraag 

of je bij iemand kunt onderduiken, onthoud dat.'

Femke van der Laan is talig, een woordenmens, dat in een ver verleden Teletekst ondertitelde voor doven en slechthorenden. Omdat dit doelpubliek langzaam leest moet je zinsdelen die niet nodig zijn schrappen. Op die manier richt je je op de essentie. En dat is precies wat deze auteur gedaan heeft toen ze de allerzwartste periode uit haar leven en dat van haar partner, de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan, op papier zette.

Nooit opgeven!
'Aan de randen van de dag' wonen twee mensen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Zij is nuchter, sterk, standvastig, intelligent, ad rem. Een Beemstermeisje. Ook als haar man een alarmerende diagnose krijgt die kanker heet, toont ze zich onwrikbaar. Eberhard is iemand van normen en waarden, een burgervader met een missie, een bestuurder die vecht met de tijd. 's Avonds en aan het begin van het weekend sleept hij loodgieterstassen met dossiers naar huis. Ook ná de diagnose. Sinds altijd levert Femke kilometers tik- en redigeerwerk af. Zíj is zijn klankbord. Als zijn armen in een dubbele mitella hangen, verstuurt ze zijn berichtjes. Uiteindelijk wordt ze zijn dag- en nachtzuster!

Praten in alle toonaarden

In 'Aan de randen van de dag', is taal de rode draad. Niet alleen omdat het een boek is. Vooral omdat het een verhaal is over communicatie. Terwijl zij iemand is die zegt waar het op staat, een paard een paard noemt, draait hij om de hete brij heen als hij familie, vrienden en collega's informeert over de uitslag van de medische tests. Benoemen ging hem veel beter af toen hij als advocaat pleidooien hield of als politicus een partijprogramma opstelde. Ook de rol van een burgemeester die zijn publiek toespreekt, zit hem als gegoten. Maar woorden die over eigen kwetsbaarheid gaan zijn niet zo makkelijk te vinden! Daarvoor leunt hij op haar.

Taal heeft ook te maken met de intimiteit tussen geliefden. In een tweede tijdslijn neemt Femke je mee naar - meestal - warme herinneringen aan hun samenzijn. Aandoenlijk zijn de bedgesprekken vóór de ogen dichtvallen, de 'even-dit-nog-momenten'. Of de voorleestijd, gevoed door de boekenstapel op het nachtkastje. 'Dan luisterde ik naar zijn stem, die warm was en zacht, waar je je niet aan kon stoten', schrijft ze.

Hij en zij

Evenzeer gaat dit boek over ruimte, over de bewegingsvrijheid van individuen die ook partners zijn. En daar schuurt het een beetje. Omdat Femke haar overtoegewijde politieke zendeling zichzelf laat zijn, staat ze soms in de kou. Zolang ze fit is, houdt ze het thuisfront met de drie kinderen moedig recht. Maar als Eberhard haar met een longontsteking alleen naar de huisarts laat gaan ('Er wachten mensen op mij!'), dan breekt er iets in haar. Tegelijkertijd weet ze: 'Zijn agenda begint en eindigt in het donker... aan de randen van de dag.' 

Uitgebalanceerd

Het moet niet makkelijk zijn om voor dit soort gevoelige, confronterende verhalen een vorm te vinden. Je moet opletten dat je emotioneel niet uitglijdt, dat de rollercoaster behapbaar blijft voor de lezer. Dankzij haar vaak laconieke, altijd gedoseerde en observerende stijl houdt de schrijfster de pathetiek op afstand. Toch maakt deze onderkoelde vertelling, die herinnert aan een plakkerige zomer, meer dan genoeg emoties los. Als Femke de vinger in de wonde legt, pink je een traan weg. 

Het ophangen van de hoofdstukken aan het gepersonaliseerde stratenplan van Amsterdam, is bovendien een leuke vondst! Het is zelfs meer dan dat. Het is een eerbetoon aan de overleden burgermeester en zijn in de auto vaak herhaalde woorden: 'Mooi stadje'! Aan tegenspreken waagde zich dan niemand!

★★★★

Wraak - Charlotte Link

 Mijn naam is nobody !

'Fysiek bestond hij wel, maar officieel niet.'

Dat Charlotte Link uitstekend met psychologie overweg kan, is een breed gedeelde mening. En dat ze het complexe maar herkenbare gedrag van haar personages in een verhaal kan vangen, maakt haar tot een erg gewaardeerde en populaire schrijfster. Haar vorige boek 'Martelaar' was een absolute hoogvlieger! Maar geldt dit handgeklap ook voor het werk naast de Kate Linville-reeks? Verdient het heruitgegeven boek 'Wraak' (02.24) evenveel sterren? 

Een bont gezelschap
Op een schapenboerderij achter de hoge rotskust van de North York Moors komt een familie bij elkaar om het verlovingsfeest van Gwen te vieren. Hoewel de genodigden lang niet allemaal bloedverwanten zijn, horen ze onlosmakelijk bij elkaar. Grootmoeder Fiona en haar Londense kleindochter Leslie zijn via de Tweede Wereldoorlog en de bombardementen op de hoofdstad met deze streek verbonden. Ook Jennifer, haar man Colin en hun beide bulldogs, landden, op zoek naar geestelijke rust, min of meer toevallig op deze plek. Alleen Dave, de verloofde, is een vreemde eend in de bijt. Een knappe, intelligente maar berooide man die op een oubollig muurbloempje valt, wordt snel gewantrouwd! Toch verlangen al deze plotspelers naar veiligheid. Als iemand later die avond verdwijnt en vermoord wordt, is hun houvast in één klap verdwenen. 

Dolende geesten

In 'Wraak' begeeft Charlotte Link zich meer dan ooit op het terrein van de menselijke psyche en graaft daarbij behoorlijk diep zonder haar geloofwaardigheid te verliezen. Haar personages zijn ontheemd, voelen zich verlinkt door anderen of het leven zelf en kunnen zich niet bevrijden van hun verleden. Sommigen reiken naar de ander zonder hem te kunnen aanraken, anderen beseffen niet eens dat je je hand kunt aanbieden. Toch is er nog een grotere verliezer. Iemand die kansloos de samenleving is ingestuurd en niet de bescherming kreeg die hij verdiende. Dit karakter is een in-tragische figuur! 

Een bezielde auteur

Ondanks het intense speurwerk van de recherche blijft het motief voor de misdaad erg lang verborgen. 'We kunnen het verlangen naar gerechtigheid bij nabestaanden niet altijd vervullen', beseft rechercheur Valerie als ze vergeefs tig sporen heeft nagetrokken. 'Wraak' is dan ook veel meer dan een detective. Het is in de eerste plaats een roman over het menselijk lot dat ons beperkt en vaak doet falen. Zoals altijd roept Charlotte Link ons ter verantwoording!

Dit invoelbare boek schreeuwt in allerlei toonaarden om meer gerechtigheid in deze hardvochtige wereld! Trouwens... is de eerdere titel 'Het andere kind' (ed. 2010) niet veel suggestiever en loyaler aan de inhoud dan het thrillerachtige, clichématige 'Wraak'? Verkoopargumenten horen zich niet boven de literatuur te verheffen! 

★★★★

De bruiloft van de hulp - Freida McFadden

Een bijna vlekkeloze trouwpartij ! 

'De dag is al begonnen met een doodsbedreiging, 

dus valt er nog het een en ander goed te maken.'

Het belangrijkste personage van Freida McFadden, huishoudster Millie, heeft een groot Robin Hood-karakter. Net als de Engelse volksheld legt ze haar vrijheid en zelfs haar leven in de weegschaal om moraliteit terrein te laten winnen. Millie helpt vrouwen te ontsnappen uit een giftige, gewelddadige relatie. Dat is allerminst een thema dat zich tot de wereld van de fictie beperkt! Uit recent onderzoek blijkt dat 1 op de 5 Europese vrouwen ooit met huiselijk geweld te maken heeft gehad. 

Een ongenode gast

Dat dominante, agressieve mannen bereid zijn om hun ego een nederlaag te laten leiden, is een illusie. In 'De bruiloft van de hulp' krijgt Millie levensbedreigende telefoontjes op wat één van de mooiste dagen van haar leven zou moeten zijn.

In dit kortverhaal kun je natuurlijk geen complex plot kwijt. Freida McFadden laat Millie een angstige, alerte dag beleven waarop ze vreest voor haar leven. Terwijl ze als een detective om zich heen kijkt en spoken ziet probeert ze voor haar bijna-echtgenoot de schijn van geen-wolkje-aan-de-lucht hoog te houden. Maar Enzo is niet onder één hoed te vangen en werpt zich discreet op als de man op wie je altijd kunt rekenen.

Is kort proza te kort?

McFadden onderhoudt je in haar bekende, laconieke stijl. Hoewel de spanning onafgebroken boven de regels hangt, haalt haar onderkoelde humor de angel enigszins uit onheilspellende situaties. Maar niet alleen stijl en toon zijn haar handelsmerk. De ontwikkelingen tussen de personages en de originaliteit van de verrassingen zijn dat evenzeer. In een kortverhaal moet je je noodgedwongen naar het einde haasten en dat tempo wordt menig auteur fataal. Zelfs Freida McFadden boet in dit genre veel kwaliteit in! Niet getreurd: zeer binnenkort mag ze weer in een lang prozawerk al haar stylistische duivels ontbinden!

★★1/2 

Christina van Zweden - Dick Harrison

De prinses die koning werd ! 

'Ze vond het niet erg meningen te onderschrijven 

die als schokgranaten in paleizen, 

kerken en standen tot ontploffing kwamen.'

Omdat vrouwelijke bestuurders minder vaak dan hun mannelijke collega's deel uitmaken van het onderzoeksveld van historici, is het prettig om de voor ons weinig bekende Zweedse vorstin Christina te leren kennen. Dat deze 17de eeuwse koningin bekend staat als eigengereid en, na een regeerperiode van zo'n tien jaar, voor het ambt bedankte en haar land verliet, maakt je nog nieuwsgieriger. Trouwens... hoewel zijn naam een Engelse identiteit doet vermoeden, blijkt Dick Harrison de belangrijkste Zweedse geschiedkundige te zijn.

Op weg naar het koningschap

Dat mannelijke pasgeborenen met meer enthousiasme ontvangen werden en, soms nog worden, dan meisjes, is een bekend verhaal. Hoewel in de Zweedse erfopvolgingswet was vastgelegd dat ook een vrouw op de troon kon zitten, gaf toch iedereen de voorkeur aan een man. Omdat ze de rol van koning kreeg toebedeeld, genoot ze een opvallend mannelijke opvoeding. 'Als twintiger beheerste ze de kunst om raadsleden te overtuigen en haar wil door te drukken', zo onderstreept Harrison. Rijkskanselier Axel Oxenstierna, één van de belangrijkste staatslieden van zijn tijd, gaf haar persoonlijk les in wat wij nu politieke wetenschappen noemen. Haar talenkennis, waaronder Nederlands, was rijk maar niet uniek in hoge adellijke kringen.

Ook de kwestie van de erfopvolging had alles te maken met het feit dat Christina een vrouw was. Ze wilde niet trouwen omdat een echtgenote altijd ondergeschikt was aan haar man. In het geval van een huwelijk zou ze alleen in naam nog koningin zijn en dat wilde ze kost wat kost vermijden. Tegelijkertijd zag ze het voortbestaan van de dynastie als haar voornaamste opdracht. Daarom zocht ze naar een andere oplossing.

Gewiekst

Na langdurig getouwtrek met de Rijksraad, het vijfkoppige hoogste bestuursorgaan, kreeg ze haar zin: neef Carl-Gustav mocht als erfprins optreden. Deze overwinning was een rechtstreeks gevolg van haar pokertalent, dat ze ook geregeld tegen de hele machtsbeluste adelstand inzette. Ze was een meester in het tegen elkaar uitspelen van tegenstanders. Blijkbaar schroomde ze niet de hongerende boeren (de 4de stand) daarbij opzettelijk te misleiden en als inleg te gebruiken! Het resultaat was dat ze de kloof tussen de standen groter had gemaakt.

Tegelijkertijd onderhield ze een uitdijende internationale entourage en organiseerde ze geldverslindende festiviteiten. Omdat Zweden intussen een, zij het wankele, grootmacht was geworden werd het tijd dat het Zweedse koningshuis dezelfde glamour uitstraalde als de Europese hoven, was haar idee!   

Wie was Christina?

Waarom Dick Harrison zich meer historicus dan biograaf toont heeft vooral te maken met het ontbreken van voldoende informatie over de persoon van de koningin. Als hij citeert uit haar, oorspronkelijk in het Frans geschreven en qua invalshoek beperkte autobiografie, dan stuit je op haar cryptische bewoordingen die veel ruimte laten voor interpretatie. Die zullen vast ook te maken hebben met het verbloemende, barokke taalgebruik van die tijd. Het is dus best mogelijk dat sommige lezers wat op hun honger blijven zitten. 

De intussen tot het katholicisme bekeerde Christina treedt het meest uit de schaduw als ze na haar vrijwillige aftreden gaat reizen en uiteindelijk in Rome terecht komt. Daar kan deze ontwikkelde vrouw en mecenas zich uitleven in kunst en cultuur. 'Koningin zijn paste perfect bij haar, over Zweden heersen niet', concludeert de auteur. Toch kon ze het niet laten om ook vanuit de pauselijke stad nog lekker politiek door te konkelen... waarbij ze bijna altijd aan de verliezende kant stond.

Erfenis

Toch vraag je je af in hoeverre ze zich bewust was van de politieke, sociale en financiële chaos die ze had achtergelaten. Excuses pasten niet bij de status die ze zichzelf toedichtte. Zowel de adel als de niet-adellijke inwoners voelden zich terecht in de steek gelaten. Dat voor haar interne, feodaal geïnspireerde beleid alleen haar eigen gewin een drijfveer was, gaf haar wellicht terecht het label 'egocentrisch'. Haar Roomse intriges sloten daarbij aan. Ook werd haar het buitensporige geweld waarmee ze soms haar tegenstanders afstrafte, niet in dank afgenomen, zeker niet internationaal. Zo kijken we uiteindelijk toch nog diep in haar ziel!

★★★★

Karel de Grote - Dick Harrison

De keizer die het West-Romeinse Rijk 

weer op de kaart zette !

'De monarchale tradities 

die de hele middeleeuwen gingen kenmerken... 

zouden ondenkbaar zijn geweest 

zonder de alliantie tussen koning en kerk.'        

Hoe verder je teruggaat in de tijd, hoe schaarser en onbetrouwbaarder de historische bronnen doorgaans zijn. Dat heeft ook Dick Harrison ervaren toen hij dit behapbare boek(je) over de Merovingers en Karel de Grote schreef. Had Karel Martel in 732 of 734 de slag tegen de Moren gestreden? En boekte hij de eindoverwinning in Poitiers of was het in Tours? Waar en wanneer werd Karel de Grote geboren? Werd hij in Aken of in Luik op de wereld gezet? En welke symbolische functie had hij in gedachten toen hij de troon ontwierp voor de Akense hofkapel? Gelukkig spelen dit soort vraagtekens slechts een rol in de marge van deze geschiedenisbladzijden. Houvast heeft Dick Harrison gevonden bij Einhard, geleerde en dienaar van Karel de Grote, die een biografie aan zijn meester heeft gewijd. 

Karel maakt indruk
Nadat Pepijn de Korte in 751 de Merovingische dynastie omver had geworpen, was de weg vrijgemaakt voor zijn zoon Karel. Deze doelgerichte en efficiënt handelende koning slaagde erin om het al betekenisvolle rijk van zijn voorgangers aanzienlijk uit te breiden. Succesrijke veldtochten brachten hem naar de Saxen en de Friezen en naar Slavische volkeren in wat nu Tsjechië, Kroatië, Hongarije, Bulgarije... heet. Alleen de stugge Basken plooiden niet. Sterker nog, zij vielen de achterhoede van het Karolingische leger aan en haalden flink uit.

Bovendien redde de ambitieuze vorst Rome en het pausdom uit de handen van de oprukkende Longobarden. In ruil voor deze dienst plaatste paus Leo III, op Kerstdag van het jaar 800, de keizerskroon op het hoofd van koning Karel. Terwijl de Imperator Romanorum in het Westen gevierd werd, noemde het keizerlijke Constantinopel de Karolinger een usurpator. In het Oosten werd de neus opgehaald voor de Germaanse barbaar die niet kon tippen aan de gecultiveerde Byzantijnen.

Het christendom in de lift 
Vanaf dan mocht Karel zich de gezant van god op aarde noemen, een titel waarmee hij zijn onderdanen nog meer kon imponeren... op voorwaarde dat ze in zijn christelijke ideologie geloofden. Om iedereen in het gareel te krijgen, liet hij in de heidense regio's collectieve dopen organiseren. Wie zich niet schikte, kon de doodstraf krijgen! De door het Vaticaan geïnstitutionaliseerde golf van missionarissen was hem hierbij zeer behulpzaam (zie citaat boven deze tekst). Kerk en staat versterkten elkaar!

Terwijl Karel de Grote voor de ene een oorlogszuchtige, machtsbeluste man was, zien de aanhangers van de verbindende Europese gedachte hem als een inspirator. De waarheid is zelden zwart-wit. Hoewel bloedbaden hem niet vreemd waren, heeft hij voor de eerste Europese bouwstenen gezorgd! Hij was trouwens een degelijke bestuurder die inzette op educatie en zijn erfopvolgers trainde in de taak die hen wachtte. Toch stond in de 9de eeuw de toekomst van Europa niet in de sterren geschreven... zelfs niet voor een monarch die gefascineerd was door astronomie! 

Citytrip Aken?

Wie in de ban is van deze Europese voorvader, kan de Paltskapel in de Akense Kaiser Dom bezoeken. De 1.84m lange keizer ligt er opgebaard in de met goud en zilver belegde Karlsschrein. In de schatkamer van de kathedraal vind je nog meer artefacten uit deze vroegmiddeleeuwse periode. Maar... als je bij de ivoren jachthoorn staat, geloof dan niet dat hij ooit bij Karel heeft gehoord. Voortschrijdend inzicht heeft aangetoond dat het ivoor uit 1000 n.C. dateert. Dat is bijna 200 jaar later dan zijn sterfdag (+/- 814). Wél echt maar helaas overleden is de olifant die de toonaangevende bestuurder ooit als geschenk kreeg van de gezaghebbende kalief van Bagdad! Het spreekt voor zich dat beide expansiedriftige vorsten geen concurrenten van elkaar waren!  

★★★★

Overal horizon - Femke Lobach

Zout in al je poriën !

 

'Zeilen is het ultieme loslaten, 

ik kan helemaal niets doen.'

Mental coach Femke Lobach heeft het vaak tegen haar cliënten/topsporters gezegd: 'Je hebt discipline en doorzettingsvermogen nodig om je droom te verwezenlijken.' Dat motto geldt evenzeer voor haarzelf als ze met haar partner Gijs aan een zeilreis over de wereld begint. 

Zeebenen
Het klinkt romantisch: zeilen in de Caraïben, de Galápagos archipel, de Marquesas, Tonga, Fiji... maar aan boord is het leven hard. Misschien moet je zeggen 'onstuimig'. Als in de Pacific 'de wind huilt en de golven bulderen' is het de klok rond aanpoten. Het stagzeil en de grote fok moeten tactisch bespeeld worden. Je glibbert en struikelt over het spekgladde dek met stinkende vliegende vissen, je valt uit je bed, niets blijft op z'n plaats. De nacht is inktzwart. Het machtige jacht lijkt op 'een rubberen badeendje'. Je mag blij zijn als je net niet zeeziek wordt en nog een paar uur slaap kan pakken. Alleen dankzij zware fysieke en mentale inspanningen wordt de droom waargemaakt! 

Als je ook de technische mankementen, de verraderlijke koraalriffen en de stuitende bureaucratie in de aanlegplaatsen het hoofd kunt bieden, dan wachten je paradijselijke stranden, pelikanen, blauwe roggen, zeeleeuwen, apen in het oerwoud, kokosplantages, dagverse kreeften... en unieke bewoners met, soms eeuwenoude, verhalen. Toch sluiten Femke en Gijs hun ogen niet voor het sluikstorten onder de palmbomen, het stervende koraal of het Panamakanaal dat een wissel trekt op het ecosysteem. 

Schoon schip maken

In tal van opzichten is dit een mentale reis. Als je de waan van de dag achter je laat, ontstaat er ruimte in het hoofd. Bij Femke wordt die vrije plek voor een groot stuk ingenomen door gedachten en vragen over het verleden. Deze stoere vrouw is opgevoed met het credo 'niet zeuren maar poetsen'. Na de plotse dood van de vader van haar kinderen, heeft ze snel de draad en de verantwoordelijk voor haar gezin weer opgepakt. Op de boot herinnert haar geest zich dat ingrijpende ervaringen verwerkt moeten worden. Ze krijgt te maken met heftige dromen en dwingende hersenspinsels. Net zoals de storm rond de boot weer gaat liggen, komt haar hoofd uiteindelijk in rustiger vaarwater terecht.

Op een flink aantal bladzijden krijgt het boek thrillerachtige proporties. Samen met de hartslag van de bemanning gaat ook de jouwe omhoog. Toch blijft vooral het sociale talent van Femke je bij. Telkens opnieuw slaagt ze erin om snel een betekenisvolle band te creëren met - vooral - de vrouwen die ze onderweg ontmoet. Dat kan als je je, in beide richtingen, openstelt voor de ander en jezelf kwetsbaar durft op te stellen. Dan kun je op de eerste dag al een gesprek over leven en dood voeren! Ook Marquesanen in een Frans soldatenuniform kunnen plots sterven...

Surprise !

En wie-o-wie loop je tegen het lijf in het midden van de Grote Oceaan? Dat kan alleen maar Floortje Dessing zijn! Zij is net klaar met de opnames van haar reportage over Palmerston, een buitenatol van de Cookarchipel. De reisvrouw van de NPO zal haar tijd op de Kings' Legend later 'een heerlijk rustpunt' noemen. Heeft zij even geluk gehad dat ze niet bij de Galápagoseilanden is opgestapt!   

★★★★1/2

De nanny - Nelle Lamarr

Zet je schrap voor nummer twee ! 

'Misschien ben ik beter af met een nanny 

die eruit ziet als Mrs. Doubtfire.'

Wie zich ongeduldig afvraagt of Nelle Lamarr na haar debuut 'De logé' de liefhebbers van psychologische suspense opnieuw een onvergetelijke leestijd kan bezorgen, mag meteen naar de boekhandel of de bieb (tot 11 maart '25 alleen voor de e-book editie)!

Geslepen

In deze opvolger heeft de schrijfster de uitwisselingsstudente Tanya ingeruild voor de nanny Marley. Toch zijn beiden uit hetzelfde hout gesneden. Aan de buitenkant beleefd en netjes, onderhuids giftig en doortrapt. Allebei nestelen ze zich in het gezin om, vanuit die versterkte positie, de familiebanden geleidelijk te ontwrichten. Hoewel Tanya én Marley als 'bad news' kunnen bestempeld worden, is het script van de nanny véél onheilspellender dan dat van haar literaire voorgangster. 

Als de hoog gekwalificeerde verpleegkundige Marley de zorg voor Ava's pas geboren baby op zich neemt, denkt de gehavende jonge moeder dat ze een godsgeschenk in huis heeft gehaald. Sinds ze lijdt onder bekkeninstabiliteit, een langzaam helende keizersnede en hormonen die haar nachtmerries bezorgen, is Ava een erg onzekere vrouw geworden. 

Wie is de schuldige?

De eerste tijd lijkt ze een makkelijke prooi voor de nanny die een zware rekening komt verefferen. Het onrecht dat haar zus, haar moeder en haarzelf is aangedaan, heeft Marley nooit kunnen verwerken. In de vulkaan borrelt het magma. De haat tegenover de daders heeft intussen onbeheersbare proporties aangenomen. Te lang zijn Ava en Ned, haar succesvolle Hollywoodiaanse zakenman, zich van geen kwaad bewust.

Terwijl in het eerste gedeelte een kwaliteitsvol entertainment gehalte overheerst, creëert de auteur in deel twee emotionele en rationele diepgang. Ze slaagt erin om de ziel van de personages én die van de lezer in opstand te laten komen. Naast verontwaardiging is er in dit boek veel plaats voor ontroering, bijvoorbeeld wat de relatie betreft tussen Ava en Gabe, de boezemvriend van Ned. Ook voor verrassende scherpe kantjes is er voluit ruimte.

Betrokkenheid

Bovendien blijkt Nelle Lamarr maatschappelijk geëngageerd te zijn. De kritiek op klassengezondheidszorg en -justitie klinkt volmondig. Ook als in de slotfase de tropische storm voorbijraast en de antagonisten tot het uiterste drijft, kan ze het niet nalaten om de opwarming van het klimaat even ter sprake te brengen. 

Waar 'De logé' een sterk en genietbaar feelgood label heeft, tapt de schrijfster in 'De nanny' uit een heel ander vaatje. In haar tweede thriller confronteert ze de lezer met de falende samenleving die wij vorm geven en in stand houden! Tegelijkertijd deelt ze een positieve invalshoek met BA Paris: zelfs vanuit een verloren positie kun je terugvechten! Had er iemand in het begin van dit verhaal een euro durven te verwedden op de heropstanding van Ava?!

★★★★1/2

Vermist - Willow Rose

In het oog van de storm !

'Tegelijkertijd voelde ik mijn eigen verdriet verzachten

en in kracht veranderen.'

Wie graag een vrouw ontmoet die met heel haar wezen rechercheur is en de lezer het gevoel geeft dat hij in haar verhaal woont, kan bij Willow Rose terecht! In 'Vermist' krijgt speurder Billie Ann het zwaar te verduren. De psychische belasting die het onderzoek naar haar van de aardbol verdwenen beste vriendin veroorzaakt, is haast ondraaglijk.

Sterke invalshoeken!
Vrij snel voel je dat dit een geëngageerd boek is, niet alleen omdat buitensporig geweld als conflictoplossing het hoofdthema is en het taboe van de kinderlijke onschuld doorbroken wordt, maar ook omdat Willow Rose een Trumpiaanse echtgenoot opvoert. Joe, de ex van Billie Ann, heeft de grootste moeite met seksuele identiteiten die niet standaard zijn. Sinds zij als lesbienne door het leven gaat, vindt hij dat zijn kinderen niet meer in de juiste opvoedkundige handen zijn. Wie weet... komt deze man in een volgend plot als evangelical uit de kast. Zijn retoriek haalt je het bloed onder de nagels vandaan! 

Deze thriller lijkt in één vloeiende beweging geschreven. Ondanks de rauwheid van het onderzoek is warmte en loyaliteit een verbindende factor. Bovendien maakt het grenzeloze engagement van Billie Ann ten opzichte van haar beroep indruk. Dat betekent niet dat ze thuis op applaus wordt onthaald. Het spagaat tussen werk en gezin trekt een zware wissel op haar. Ook van dit punt heeft Willow Rose een statement gemaakt!

Omvergeblazen!

Terwijl een orkaan van categorie 4/5 in Florida aan land komt, raast het plot met volle intensiteit naar het verbijsterende slotakkoord toe. Een bladzijde verder lees je in het dankwoord dat de gruweldaden van de ontspoorde geesten, net als in haar debuut, op waar gebeurde verhalen berusten. 'De verbeelding is lang niet altijd sterker dan de realiteit', hoor je in dit geval te zeggen!

Telkens hoop je dat een auteur met zijn tweede of derde boek volwassen wordt. Dat hij de weg vindt naar meer strakheid, originaliteit, zeggingskracht, een evenwichtiger structuur en een personage dat omgeven is door een magnetisch veld, dat met andere woorden 'het nekvel van de lezer vastgrijpt'! Willow Rose heeft een merkbare technische en inhoudelijke stap gezet tussen het wat traag op gang gebrachte plot van 'Verdwenen' en deze opvolger. 'Vermist' is een gebalde vuist geworden! Een tien met een griffel en een zoen van de juf!

★★★★★

Nicolet Steemers - Wat niet deert

Een feest van verbale assertiviteit ! 

'Alles komt altijd terug, zelfs al moet het de wereld rond 

voor dat je met een klap in je nek opnieuw wordt geraakt.'

Hoe origineel en onderhoudend kan het zoveelste boek over troebele gezinsrelaties zijn? Dat kun je je afvragen als je b.v. 'Wat niet deert' van Nicolet Steemers open slaat. Vertrouwen in hoe deze schrijfster psychologie verliteratuurt, helpt je door je aarzeling heen. 

Alleen het buitenhuis heet 'Harmonie'

Bij het voorstellen van de plotspelers toont ze meteen haar scherpte! De persoonlijkheden liggen elkaar niet. Al snel krijgt hun communicatie een stekelig karakter. Vooral zoon Ruud gooit door zijn botte egocentrisme voortdurend stokken in het hoenderhok. Hij is de snelle, materialistisch ingestelde reclameman. De musicus, broer Philip, is zijn tegenpool. En het eeuwig puberende nakomertje Manon is het maatje van deze bedachtzame man. Samen met hun invalide vader brengen ze enkele vakantiedagen door in het buitenhuis van de familie. Daar komt het tot een confrontatie met het pijnlijke verleden en de tegenstellingen in het gezin.   

De thematiek van 'Wat niet deert' richt zich op het ontwikkelen van relaties tussen ouders en kinderen. Hoe verschillend de kijk van de zonen en de dochter De Rijke op hun vader en moeder is, wordt overtuigend, en voor veel lezers vast herkenbaar, in beeld gebracht. Zo is voor de ene de moeder flamboyant en grappig, voor de andere egocentrisch, kil en onbetrouwbaar. De wig die daardoor tussen de kinderen gedreven wordt, klinkt als een statement doorheen het verhaal.

De kracht van taal

Het grootste compliment gaat naar de taalbeheersing van de auteur. Haar woorden zijn accuraat, onverbloemd, rauw. Het assertieve redeneervermogen is benijdenswaardig. Waar het kan wordt bovendien een dosis cynische humor toegevoegd. Het is de taal die de verhoudingen op scherp zet en het plot aanjaagt. 

Hoewel we Nicolet Steemers kennen als thrillerschrijfster, is 'Wat niet deert' een onversneden psychologische roman waarin zelfs de 'questionnaire' van Marcel Proust een rol speelt. Deze tien persoonlijke vragen worden soms door interviewers gebruikt om een portret van iemand te schetsen. Zou het niet interessant zijn om deze vrijpostige vragen bij gelegenheid aan Nicolet zelf te stellen... of zou ze er via interviewee Philip al op geantwoord hebben?!

★★★★

Vier seizoenen in Damascus - Fernande van Tets

Een beul met een lijntje naar God ! 

'Aan het eind van deze enorme, bureaucratische papiermolen 
heeft de regering altijd het laatste woord.'

Is een non fictie boek uit 2020 nog relevant als het gaat over maatschappelijke ontwikkelingen in het onstabiele Syrië? Dat is de eerste vraag die je je stelt als je 'Vier seizoenen in Damascus' begint te lezen. Het antwoord hierop blijkt eenvoudiger dan je zou denken...

Een land aan de rand van de afgrond

Net als haar niet-aflatende strijd om een visum te bemachtigen voor Syrië, uitzichtloos wordt, krijgt Arabiste en freelance journaliste, Fernande van Tets, een aanbieding om voor de hulporganisatie van de VN (de UNRWA) in Damascus aan de slag te gaan. Het is maart 2018. Op dat moment staat het land al acht jaar in brand! Diverse rebellengroepen bekampen ongenadig het Syrische leger dat gesteund wordt door Rusland. Maar president Assad is niet van plan de handdoek te gooien! 

Het wordt al snel duidelijk dat de aanwezigheid van de VN gedoogd wordt op voorwaarde dat de medewerkers op eieren lopen en een kat geen kat noemen. Maar zelfs binnen die strikte grenzen maakt de regering de organisatie bijna vleugellam. Hun aanvragen voor het uitrollen van een hulpactie, of zelfs maar de voorbereiding ervan, worden vertraagd door een bureaucratische papiermolen die niet noodzakelijk tot het groene licht leidt. Bovendien is de kennismaking met het spionage- en verklikkerssysteem schokkend. Zelfs in het kantoor en de accommodatie hebben de muren oren en ogen! Tot overmaat van ramp heeft president Trump de Amerikaanse steun aan de UNRWA opgezegd. Dat betekent een vermindering van de werkingsmiddelen met één derde!

Beschaving wordt barbarij

Hoewel Bashar al-Assad aan het begin van zijn ambtstermijn de economie liberaliseerde en buitenlandse investeringen toeliet, zorgde de Arabische Lente voor een omslagpunt. Vanaf dat moment koos de president resoluut voor de harde hand, de tactiek van de verschroeide aarde, een angstcultuur en een bondgenootschap met een foute tsaar. Ook de clancultuur kwam bovendrijven. Zijn familie en andere trouwe Alawieten konden rekenen op lucratieve inkomstenbronnen in het steeds armer wordende Syrië. Fernande van Tets spreekt van 'de kannibalisatie van de Syrische economie', waar trouwens alle partijen zich aan bezondigen. Om de staat van dit land te benoemen heb je grensoverschrijdende woordenschat nodig!    

Zelden zijn dictators in staat om een unieke persoonlijkheid te ontwikkelen. Ze geraken niet veel verder dan een doorslagprofiel van gelijkgestemde leiders. Het gedrag van Assad kun je makkelijk Trumpiaans noemen: glashard liegen, goochelen met de term 'fake news' en zich bekommeren om het imago in de binnenlandse - en wat Bashar betreft ook de buitenlandse - pers. Bovendien denkt hij, net als de Romeinse keizers en hun opvolgers, tot en met president Bush sr. maar ook de kaliefen, dat hij een afgevaardigde van God is! Als je daarvan overtuigd bent, of je doet alsof, hoef je geen verantwoording aan burgers af te leggen...

Iedereen moet zijn eigen stoep schoonvegen

Maar ook de Westerse landen hebben boter op het hoofd. Dat Assad junior tegen de Amerikanen streed in Irak, is begrijpelijk. Intussen heeft de internationale gemeenschap ingezien dat de keuze van president G. Bush voor een militaire interventie een flagrante inschattingsfout was. Ook het Westen heeft Syrië losgelaten. 

Het Arabische woord dat je in een mum van tijd leert is wasta. Zonder wasta functioneert niets of niemand in Syrië. Het is het systeem van 'ons kent ons', van steekpenningen aan kleine en grote machtsspelers die iets voor je kunnen regelen waarvoor je in een fatsoenlijke samenleving een kleine procedure volgt of waar je 'gewoon' recht op hebt. Maar wasta kan ook ingezet worden om je op een immorele manier te verrijken of kwetsbaren te onderdrukken. Hoe barbaars de corruptie in deze wetteloze oorlogsjaren geworden is, vertelt VN-collega Amira van wie het huis door regeringssoldaten geplunderd werd. In dat verhaal snijdt de laatste zin je de adem af... 

Puinzooi

Lezer, hoed je voor dit boek! 'Vier seizoenen in Damascus' is op al zijn pagina's even gruwelijk. Onafgebroken onrecht, machtsmisbruik en ingesleten omkooppraktijken zijn je reisgenoten. Woede en pijn zullen je deel zijn! 

Kort geleden viel Assad van zijn talloze, megalomane standbeelden en aanplakborden. Mag je hopen dat het tijdsdocument van Fernande van Tets niet meer van toepassing is op het nieuwe Syrië? Hoe breng je beschaving terug in een maatschappij zonder degelijke instellingen, instanties, wetten en rechtspraak, politieke partijen, politie, leger en pers? Hoe krijg je het wasta-gedrag en het sektarische denken uit miljoenen hoofden? Kun je het DNA van een land veranderen? 

★★★★1/2

Afgeschreven - Angelique Haak

Strijd om het behoud van eigenwaarde ! 

'Mensenkennis wordt zwaar onderschat.

Iedereen laat slechts zien hij wil dat de ander ziet.'

Wat als een verknipte geest je spannende plot kaapt en aan de realiteit toetst? Misschien is zo'n copycat-crimineel wel de ergste nachtmerrie van een thrillerauteur! Wie deze akelige droom in de ogen wil kijken kan in een fictief verhaal zijn verbeelding de vrije loop laten. En dat is precies wat Angelique Haak doet in 'Afgeschreven'. 

Controleverlies

Voormalig successchrijfster Sasja Winters heeft last van in drank gesmoorde paniekaanvallen die leiden tot oncontroleerbare agressie. Als een moordenaar zich tot in de details laat inspireren door één van haar boeken, neemt de psychische druk alleen maar toe. Bovendien maakt dit onstabiele verleden haar verdacht bij het onderzoeksteam van de recherche. En als zure kers op de onsmakelijke taart staat er binnen haar gezin nog veel meer op het spel!

Onder de streep

Hoewel spanning en vaart onafgebroken aanwezig zijn en alle karakters een duidelijke persoonlijkheid hebben, overstijgt dit verhaal de kwalificatie 'entertainment' niet. De bliksemafleiders zijn weinig overtuigend, de psychologie clichématig en de enige vorm van maatschappelijke relevantie ('Is een auteur verantwoordelijk voor de uitspraken van zijn personages?') loopt op kousenvoeten voorbij. Toch is de volgestouwde, warrige, over the top finale, het meest teleurstellende gedeelte van dit plot. Terwijl de psychologische uitwerking steeds platter wordt, rollen de twists and turns over je heen en zijn de slachtoffers niet meer te tellen. Van een prijswinnende schrijfster verwacht je dat ze de stelregel 'less is more' kent! 

 

Als je dit boek binnen het genre wil duiden moet je erkennen dat collega's zoals Bernice Berkleef ('Ontmaskerd') en Machteld van Zalingen ('Het genootschap') in hun recente thrillers meer originaliteit, dosering en engagement verwerkten. Internationaal gezien vind je prettige complexiteit en diepgang bij b.v. Charlotte Link en Freida McFadden ('De perfecte zoon').

Slecht gedobbeld

Ondanks de goed gevonden dubbele betekenis van de titel, biedt 'Afgeschreven' niet meer dan enkele evasieve leesuurtjes. Hoe boeiend invalshoeken ook zijn, het is de verliteraturing waar het om gaat.

'Zelfs schrijvers kunnen niet altijd zes gooien', zou Sasja Winters zeggen!

★★1/2