Mijn leven in de wildernis - Miriam Lancewood

Wie lef heeft leeft langer ! 

'Elke plant en elk dier wist zich te handhaven, 

een eigenschap die ook ik in de loop der tijd zou verwerven.'

Je beschermde maar onvrije bestaan inruilen voor een leven in de vrije natuur, wie heeft daar nooit van gedroomd? Maar tussen wensdenken en handelen ligt vaak een diepe kloof. Een enkeling waagt de stap naar dit fascinerende, onzekere pad. Zo iemand is de Nederlands-Nieuw-Zeelandse Miriam Lancewood die bekend werd toen Floortje Dessing met haar en haar man optrok voor het programma 'Floortje naar het einde van de wereld.'

Op de proef gesteld

Dat een tocht door het berggebied van Nieuw-Zeeland geen zondagswandeling is, begrijpt iedereen. Toch schrik je van de angstmomenten waarmee de weerbare en pezige ex-polsstokspringster Miriam te maken heeft: een evenwichtsoefening op een primitief kabelbrugje over een wildwaterrivier, je maatje een knieblessure zien oplopen, bange uren onder een tentzeil terwijl een heftig onweer woedt, springen van kei naar kei in een rivierbedding en hopen dat je niet op een tipper (een kantelende steen) terecht komt en op een ander rotsblok valt... of de angst om alleen te zijn in een menslege omgeving. 

Toch schrijft Miriam Lancewood: 'Voor mij bestond er op de hele wereld niets mooiers dan een berg beklimmen, een vuurtje aanleggen en een kop hete thee met poedermelk drinken.' Voor andere gelukkige momenten zorgen besneeuwde pieken hoog boven een vallei, zeehonden in de zon, een mostapijt, drakenbloedbomen, pluimgras, paradijscasarca's, grijsblauwe eenden, waaierstaarten, paarse boomfuchsia's... En niet te vergeten de onmetelijke stilte en de vertragende tijd. Hoe minder afleiding en to do-lijstjes, hoe langer de dagen lijken!

Een ethische kwestie

Hoewel basisproviand van blokhut naar plaatijzeren optrekje wordt gezeuld, kunnen de langeafstandswandelaars af en toe wel een stukje vlees gebruiken. Hierdoor komt de vegetarisch opgevoede Miriam in een mentale spagaat terecht, vooral omdat ze intussen geleerd heeft om met pijl en boog klein wild te schieten. Toch zie je haar geleidelijk accepteren dat je mag doden om te eten, een proces waarbij de diervriendelijke lezer zich ongemakkelijk zal voelen.

Wie denkt dat dit boek een eindeloos verhaal is over de grillen en pracht van de natuur en het bijbehorende weer, heeft het niet helemaal bij het rechte eind. Zelfs in de wildernis kom je mensen tegen. Plots landt er een helikopter en ontstaat er een vriendschap met de piloot of komt er een afgedwaalde oncologe aangestapt of brengt de vroegere buurman verse groenten en ander lekkers. Schaarse gesprekken zijn bovendien guller en geduldiger!

Lezen is een voorrecht

Miriam Lancewood is een multitalent: topsporter, muzikaal begaafd en een begenadigd schrijfster! Haar vertelstem boeit onafgebroken, haar taal vloeit en kleurt, ze beschrijft, beschouwt en krijgt, net als elke powervrouw, wel eens natte ogen. Zoals je van reisauteurs mag verwachten neemt ze je mee naar tal van facetten en ups and downs van haar opwindende nieuwe-wereld-leven! Laten we hopen dat ze tijdens een pauzeverblijf in de bewoonde wereld een tracheotomie leert uitvoeren. Wespen die je nek aanvallen kunnen dodelijk zijn!

★★★★1/2

Dochters van Sevilla - Susana Martin Gijon

Kennis als weg naar de brandstapel !

'Een herrie van duizend-en-één onverstaanbare talen, 

want Sevilla is het centrum van het koninkrijk en de wereld.'

In deze lijvige historische roman neemt Susana Martin Gijon je mee naar het Sevilla van 1580, een stad die groeit en bloeit onder de impuls van de koloniale handel met West-Indië. Maar er zijn kapers op de kust! Is het monopolie van Sevilla een doorn in het oog van het naburige Cadiz? Of zijn er dichter bij huis duistere krachten aan het werk? In de haven aan de Betis (1), de Romeinse naam voor de Guadalquivir, heerst grote onrust. Slinkse praktijken ontnemen de bijgelovige scheepslui de zin om in dienst te gaan bij de koopvaardijvloot. En een leeg schip vaart niet uit. Het spel wordt keihard gespeeld op de rug van de straatarme, verguisde prostituees. 

De scheefgegroeide sociale verhoudingen doen middeleeuws aan. De adel gedraagt zich feodaal, voormalige tot slaaf gemaakten worden vernederd, de kleine burger wordt afgesnauwd. Terwijl het taalgebruik van de meesters grof klinkt, is het loon naar werk mensonterend schamel. Kinderen hebben bijna geen tijd om kind te zijn. Het verlies van de onschuld komt veel te snel.

Verfoeilijke ijdelheid

En alsof die maatschappelijke structuur nog niet onderdrukkend genoeg is, hangt de repressie van paus en kerk als een donderwolk boven het dagelijkse bestaan. Hoewel historici hebben besloten om de middeleeuwen in het jaar 1500 te laten eindigen, is er in 'Dochters van Sevilla' van vrijdenken en geestelijke ontwikkeling geen sprake. Woorden, ideeën en gedrag worden nog steeds langs de strikte meetlat van de bijbel gelegd. Daarom leidt het verwerven van kennis tot hoogmoed en prijzen trotse mensen niet god maar zichzelf. Een doodzonde! De mens is sowieso een zondig wezen dat maar zeer moeilijk te redden is. Het orthodoxe katholicisme is bijgevolg een leer van boetedoening, schuldgevoelens, kastijding en de uiterst moeilijk begaanbare weg naar de hemel. 

Repressie

Die angstcultuur wordt nog versterkt door het regime van de inquisitie die van zonde verdachte burgers voor een kerkelijke rechtbank kan brengen, hen veroordelen, opsluiten, folteren en eventueel naar de brandstapel verwijzen. Zelfs de priores van het karmelietessenklooster in Sevilla heeft enige tijd doorgebracht in de kerkers van de inquisitoren. Omdat het voortbestaan van het convent haar prioriteit is, schrikt ze zich een hoedje als ze ontdekt dat zuster Catalina een beetje buiten de geloofslijntjes kleurt. Sterker nog, haar eigenwijze, nieuwsgierige non is bevriend met een vrouw van lichte zeden. En dan zijn we terug bij het verhaal van de vervloekte boten. Het plot leest als een trein en behoeft geen verdere duiding.

Susana Martin Gijon heeft een boek uit één stuk geschreven, een hecht verhaal met een niet-verslappende spanningsboog. Ook de personages houden de rug recht, kijken de uitdagingen van een bedreigende leefwereld recht in de ogen. De jonge Damiana, die haar moeder op de brandstapel heeft moeten achterlaten, verkoopt haar lichaam om te kunnen eten. Zo nodig haalt ze een mes onder haar rokken vandaan. En wat gezegd van zuster Catalina die in het inquisitiehuis de gruwelijkste martelingen doorstaat? 

Goudland

Schijnbaar moeiteloos beroert deze schrijfster je hart en je geweten. Haar vertelstem is zwierig maar ook rauw. Haar taal is messcherp en even hardvochtig als de wereld die ze oproept. 'Dochters van Sevilla' is een luide aanklacht tegen geïnstitutionaliseerde onderdrukking en corruptie. Despoten zijn alleen aan de buitenkant moraalridders! In hun ziel huist ordinaire hebzucht die in het Spanje van de 16de eeuw de naam El Dorado droeg! 

★★★★1/2

(1) Denk ook aan voetbalclub Betis Sevilla

Hallo jongens - Hanneke Groenteman

 In milde nuchterheid !

'Lieverkoekjes worden niet gebakken.'

Is oud worden de grootste uitdaging van het leven? Tenzij je last hebt van calamiteiten tijdens je jongere jaren, zou dat best zo kunnen zijn. Voor het antwoord op die vraag moet je te rade gaan bij ervaringsdeskundigen. Bijvoorbeeld bij journaliste en voormalig tv-presentator Hanneke Groenteman. Vanuit welke gezichtshoeken kijkt zij op haar 85ste naar zichzelf en de wereld?  

Vanzelfsprekend maak je op latere leeftijd de balans op tussen wat niet meer tot de mogelijkheden behoort en wat wel nog binnen je bereik ligt maar je kijkt ook naar de bonus van die nieuwe levensfase. Vrij stressloze dagen zonder deadlines of scherpe evaluatiegesprekken. Niet meer hollen en ballen in de lucht houden. Meer tijd voor familie, vrienden, cultuur enz. Op de rem kunnen staan levert heel wat op! Aan de andere kant 'word je (als oudere) naar de buitenkant gemanoeuvreerd, in familiale en sociale relaties maar ook (in het) werk'. 

Waar is de horizon?
Hoewel je levensbalans en dus het terugblikken van grote waarde is, valt het je toch op dat toekomstplannen hier, zelfs op korte termijn, ontbreken. Dat heeft niet alleen met leeftijd te maken. Vergelijkbare ouderen zoals Maarten van Rossem en Adriaan van Dis beginnen een aankomende periode met kleinere en grotere projecten. Moet dat? Neen, maar het verschil valt op. Wellicht zit dat onderscheid in de niet-aflatende nieuwsgierigheid van beide heren naar het grotere geheel waarvan zij deel uitmaken. Hoewel Hanneke Groenteman een trouwe kranten- en boekenlezer is, mis je toch de focus op het belang van kennis en ontwikkeling in deze bundel.   

'Hallo jongens' is een vriendelijk en voortreffelijk geschreven boek dat een assortiment aan onderwerpen in de aanbieding heeft. Je vindt er geen bozigheid of bitterheid in. De vertedering is sterker dan het heimwee. Tussen de lijnen klinkt hier en daar een lichte zucht. Maar van een Dylan Thomas-achtige rebellie tegen de eindigheid van het leven ('Old age should burn and rave at close of day') is totaal geen sprake. In de plaats komt onderkoelde humor, dankbaarheid, nuchterheid en een stil berusten. Zie het citaat boven deze tekst.

De lichtjes van de Schelde

Bij deze bladzijden is het prettig stilstaan, reflecteren en uitkijken naar de pointes. Bovendien is het (integraal opgenomen) interview in het nachtelijke Antwerpen van Johnny Jordaan een pareltje omdat stijl en inhoud hier in elkaar opgaan. De snik van Johnny's levenslied - in beide betekenissen van het woord - wordt zorgvuldig verpakt in Hanneke's taal! 

Toch zou een fascinatie voor de wereld achter de intieme horizon van 'Hallo jongens' voor meer diepgang hebben gezorgd!

★★★1/2

Pompeii - Robert Harris

De wanhopige aquarius ! 

'Een goede aquarius moet goed kunnen proeven, een neus hebben, 

een gevoel voor water, het gesteente en de bodem 

waar het water doorheen is gekomen.'

Zwavelgeuren die opstijgen uit waterbekkens in een vulkaangebied kondigen een nakende uitbarsting aan. Maar zoveel kennis had de aquarius Attilius in 79 n.C. niet. In eerste instantie maakte de ingenieur, die verantwoordelijk was voor de aquaducten en de reservoirs, zich zorgen over het vervuilde water dat bovendien razendsnel verdampte. Voor Napels en de omliggende steden dreigde er een acuut drinkwaterprobleem! 

Terwijl de watermeester zwoegt en zweet om de oorzaak van het vraagstuk vinden, bereidt de Vesuvius al rommelend en as spuwend zijn moorddadig plan voor. De wijn kabbelt in de glazen en het dondert in de aarde in plaats van in de lucht. Moeder Natuur beeft van woede. Hoog tijd om Vulcanus aan te roepen en hem te plezieren met in brand gestoken levende vissen. Tevergeefs! Intussen heeft het lot beslist over leven en dood aan de voet van de vuurberg.       

Veel kennis van zaken!

Het is een genot om Robert Harris te volgen op zijn tocht langs de vlootbasis in de baai van Misenum en door de bruisende stad Pompeii met zijn luxe badhuizen en villa's. Maar echt geraakt word je door de ontmoetingen met Romeinen van allerlei slag: inhalerige handelaars, hebberige parvenus, arrogante bestuurders, omhooggevallen of tot op het bot vernederde slaven en slachtoffers van akelige lijfstraffen of martelingen met de dood tot gevolg. Bijzonder is ook de kennis van deze schrijver over het functioneren van de watervoorziening. Hij goochelt met begrippen als (bezinkings)reservoirs, mangaten, inspectieschachten en het uitgekiende verval van de waterbedding.   

Naast een rugzak vol weetjes heeft Robert Harris ook altijd een spanningselement in petto. In 'Pompeii' is dat het conflict tussen corruptie en eerlijkheid, tussen de graaizieke Ampliatus en de nobele Attilius. Deze confrontatie krijgt een extra lading door de rol van Corelia, de dochter van de potentaat, die alles in de weegschaal legt om de watermeester te beschermen. Dit is maar één voorbeeld van de wreedheid die het imago van het Romeinse imperium behoorlijk besmeurt! Een tweede wordt gegeven door het antwoord op de vraag waarom er geen spoor is van de voorganger van Attilius. 

Verdiende reputatie

Daarnaast maakt de auteur zich hard voor het rationele denken, voor kennis en wetenschap. Terwijl een aantal personages zich verliest in bijgeloof en waarzeggerij, hebben de aquarius en de man die hij heeft opgevolgd het bij het rechte eind. Ook de chroniqueur Plinius de oudere was een schrijvende waarnemer. Dat hij, volgens historici, daarbij een beetje kort door de bocht ging en iets teveel humor gebruikte, mag hem vergeven worden. 

Robert Harris is niet voor niets een geliefde en succesvolle auteur. Hij biedt de lezer altijd een plek aan in zijn verhalen. Met enige verbeelding word je zelf een personage en krijg je heimwee naar een wereld die nooit meer te bezoeken is. Je kunt wel nog over de Pont du Gard lopen en op 60m hoogte bedenken dat het water, als bij wonder, vanzelf naar de stad Nemausus (nu Nîmes) vloeide! En als je de hulp van Vulcanus inroept kun je misschien een glimp opvangen van de wateringenieur Attilius!

★★★★1/2 

Zie ook de recensie 'Imperium' 

De gifmengster - Marianne en Theo Hoogstraaten

Heldinnen vechten altijd terug !

'Je bent een Borgia, Lucrezia.

Het belang van de familie moet je voor alles laten gaan.' 

Een historische roman over de Aragonese familie Borgia, die grote sier maakte in het Rome van de 15de en 16de eeuw, belooft altijd commotie en schurkenstreken! Een van de meest geduchte figuren was Rodrigo, de latere paus Alexander VI. Om de macht van het Borgia-geslacht te handhaven of, liever nog, uit te breiden was hij bereid om over alle morele grenzen heen te stappen. Ook zijn zonen Giovanni en Cesare blonken uit in boevengedrag. En dan was er nog zijn buitenechtelijke dochter Lucrezia. Zij is het centrale personage in 'De gifmengster'.

Een kind op een schaakbord

Zoals het toen gebruikelijk was in dynastieke kringen, werd het meisje op jonge leeftijd - ze was 13 - uitgehuwelijkt aan een telg uit een invloedrijk hertogdom. Verstandige huwelijkspolitiek leverde bondgenootschappen op. Italië was in die tijd een staatkundige lappendeken die bovendien belaagd werd door buitenlandse vorsten. En, anders dan nu, had de hoogste man in het Vaticaan wereldlijke macht. Lucrezia trouwde drie keer met een partner die haar pauselijke vader uitkoos. Tienertijd bestond niet! Wel tienerzwangerschappen! De bruidegom was trouwens ook vaak minderjarig of zelfs een kind. 

Hoewel er geen bewijzen voorhanden zijn, heeft de dochter van Rodrigo Borgia tot op de dag van vandaag een vernietigende reputatie: gifmengster, intrigante, overspelige vrouw en zelfs incestpleger. Het verdient waardering dat de auteurs van dit boek niet kortzichtig zijn omgegaan met dit wel erg vrouwonvriendelijke imago. Manipulatie, buitenechtelijke pleziertjes en politieke moorden hoorden bij het ingesleten gedrag van de toenmalige (mannelijke) bestuurders. De Borgia-heren excelleerden op dat vlak!

De clichés doorprikt

Misschien hadden de 15de-eeuwers last van een vrouw met een sterke persoonlijkheid, iemand die weerstand bood. Dat is de Lucrezia die Marianne en Theo Hoogstraaten uitgewerkt hebben, een overtuigend personage dat met gemak in het hart van de lezer kruipt. Je smult van de krachtige dialogen, die een handelsmerk zijn van deze auteurs. De heldin die haar vader de pauselijke mantel uitveegt, voedt je rechtvaardigheidsgevoel... en weerspiegelt je revanchestemming.

Dit verhaal roept het beeld op van - de ook 15de eeuwse - Kenau Simonsdochter Hasselaer, de Alkmaarse onafhankelijke vrouw en zaakwaarnemer die door Tessa de Loo in de gelijknamige roman gerehabiliteerd werd. Helaas is kenau nog steeds een scheldwoord! Daarom is de titel 'De gifmengster' niet de juiste keuze. Hier staat het commerciële aspect op een ongenuanceerde en beschuldigende manier boven het inhoudelijke. Jammer! Laten we hopen dat de lezers met een verstandige blik naar Lucrezia kijken en beseffen dat, tot voor kort, de geschiedenis enkel door mannelijke stemmen verteld werd! 

★★★★

De kolonie mept terug - Adriaan van Dis

Omarmen doet geen pijn !

'Hoewel niet in Indië geboren, 

heb ik ook in de kolonie gewoond.'

Het repatriantenkind Adriaan van Dis heeft zich altijd voor koloniale verhoudingen geïnteresseerd. Als zoon van een moeder die in een Japans concentratiekamp had gezeten en een vader die als krijgsgevangene aan een spoorweg op Sumatra had gewerkt, groeide hij op in een omgeving die hem en zijn familie als buitenbeentjes zag. 

Sterker nog, de Hollanders keken neer op de Aziatische gewoonten en het ingekleurde taalgebruik. In de omgekeerde richting was de liefde even karig. Moeder van Dis had drie bruine meisjes uit een huwelijk met een intussen onthoofde Molukse KNIL-officier. In hun oren klonken de spotliedjes lang na: 'En de meisjes van Batavia zijn zwart. Pikzwart.' De koloniale wij-en-zij maatschappij leefde dus buiten het wingewest verder. 

Ogen sluiten en ontkennen 
Toch bevond de familie zich in een spagaat. Cultureel in hoofdzaak Aziatisch en politiek Hollands. Ook de tweede KNIL-soldaat, die samen met zijn gezin in de hel van de PTSS terecht was gekomen, bleef pal achter koningin en vaderland staan. Met Soekarno, de eerste Indonesische president, werd de spot gedreven. Pas veel later besefte Adriaan dat hij werd voorgelogen. 

Op politiek en breed maatschappelijk vlak was liegen over de koloniale wantoestanden op de archipel trouwens heel gewoon. De grove schendingen van mensenrechten werden met een geruisloze borstel onder het tapijt geveegd. Bloedbaden, executies, slavenhandel, moordaanslagen van de inlichtingendiensten voor én na de Tweede Wereldoorlog... daar repte niemand over. 

De kolonie mept terug
Het heeft decennia geduurd voor gekleurde en witte stemmen het tapijt weghaalden. Sommigen deden dat iets eerder. In de loop van de 19de en 20ste eeuw beargumenteerden en deelden Indiase, Perzische, Bengaalse, Arabische... auteurs hun verontwaardiging over het geweld, de diefstal en de uitsluiting van Europese heersers. Zij hielden hun lezers de spiegel van eerdere, prestigieuzere eeuwen voor waarin hun thuisland dynamisch was en hun cultuur baanbrekend op het vlak van wetenschap en technologie. Maar de diverse kolonies meppen ook op een andere manier terug: hedendaagse kinderen van migranten of van tot slaaf gemaakte voorouders uiten hun woede in rap-teksten, in de Black Lives Matter beweging en in de Parijse banlieues. 

Je zou hier ook het wereldwijd bekeken interview van Oprah Winfrey met Meghan Markle, de echtgenote van prins Harry, aan kunnen toevoegen. Imperium, huidskleur en twee proteststemmen kwamen daarin samen!

Tijdens de revisie van dit essay heeft Adriaan van Dis heel wat vloeken moeten schrappen! Engagement begint bij emoties! Door zich kritisch op te stellen tegenover het Indië-denken van zijn familie heeft hij een breuklijn gecreëerd tussen liegen en waarheid, tussen misplaatste trots en bescheidenheid, tussen arrogantie en respect. En dankzij zijn belezenheid en beschouwend talent breekt hij ook onze horizon open!

Samen verder

Hoe het verder moet met de mondige nazaten van de onderdrukten is een punt van zorg. Genoegdoening zal zich niet in euh... een vloek en een zucht in hun ziel nestelen! En officiële excuses zullen het verschil niet maken. Volgens deze kosmopolitische auteur moet de aanpassing van de witte burgers komen. Deze keer zal de wereld zich niet aan ons aanpassen. Of we er zin in hebben of niet, binnen vijfentwintig jaar zal een kwart van de Europese bevolking andere culturele wortels hebben. Er zal een nieuw maatschappelijk evenwicht moeten gevonden worden. Maar wie weet... misschien hebben we elkaar al eerder gevonden in een mondiaal protest tegen de teloorgang van de aarde!

★★★★★

Zie ook de recensies 'Familieziek' en 'Naar zachtheid en een warm omhelzen'

Het blauwe uur - Paula Hawkins

Paula Hawkins kent haar klassieken ! 

'De pijn en het verdriet moeten onder de oppervlakte blijven 

om daar uiteindelijk weg te rotten.'

Het verhaal van het 'Het blauwe uur' ontwikkelt zich binnen het spanningsveld tussen een familie van kunsthandelaars en de nalatenschap van een multidisciplinaire kunstenares met een mysterieus, weinig flatterend imago. De vraag is waarom Vanessa Chapman haar werken aan de stichting van deze adellijke zakenmensen heeft geschonken. Bovendien lijkt er een deel van het legaat niet geleverd of verdwenen te zijn. 

Aan de rand van de wereld

Om achter de waarheid te komen gaat conservator James Becker naar een ruig getijdeneiland in de Buiten-Hebriden waar de enige persoon woont die Vanessa echt gekend heeft: huisarts Grace. Op Erisbay ontmoeten we twee vrouwen, een dode en een levende, die een complexe verhouding hadden. Beiden beschadigd, worstelend met zichzelf, in oorlog met de wereld. Wat zij met elkaar hadden was volgens Grace 'niet romantisch maar ook niet inferieur'. Toen hun paden zich kruisten, veranderde hun bestaan van richting. Misschien hoopten ze nooit meer in de steek gelaten te worden. De pen van Paula Hawkins dacht daar anders over...

 

En dan is er nog de 'familie met ijs in de aderen'. Waar op het Schotse eiland gevoelens overheersten, regeert in Fairburn House ambitie, status en bezit. Omdat er in één van Vanessa's tentoongestelde sculpturen een menselijk bot ontdekt is, ontstaat er onrust bij de galeriehouders. Juicy krantenkoppen zouden voor publiciteit kunnen zorgen. En aandacht genereert geld! Maar wie laat de trekpoppen dansen?

 

Is het leven een vloek?

Van deze auteur kun je een flinke portie 'mal de vivre' verwachten. De vrouwen in 'Het blauwe uur' zouden kunnen opgaan in het fatalistische script van Emily Brontë's 'Wuthering Heights' of Thomas Hardy's 'Tess of the D'Urbervilles'. Romans die het verlies van de onschuld, lotsbestemming, klassenmaatschappij en een dreigende sfeer combineren.

Toch is deze nieuwe Paula Hawkins nog genadelozer. De karakters zijn hardvochtiger, giftiger dan hun 19de eeuwse voorgangers en hun eenzaamheid is radeloos. Dit plot is een psychologische hoogvlieger! Lezers, breng een streepje licht mee want tijdens het nachtblauwe uur van de wolf kan het op Erisbay flink spoken! 

★★★★1/2

Laatste vlucht - Alex Lake

Klokkenluiders ongewenst ! 

'Zij zaten hoog verheven boven hun kleine stukje aarde, 

tot er iemand kwam die hen van hun troon stootte.'

Omdat mensen geen vogels zijn, is het luchtruim voor een thrillerauteur een aantrekkelijke setting! Wanneer de managers van een invloedrijk voedingsbedrijf voor een korte vlucht in een zakenvliegtuig stappen veronderstellen ze op weg te zijn naar een kerststemming in huiselijke kring. Daar denkt de piloot héél anders over. Zij heeft namelijk een rekening te vereffenen en stuurt haar jet... naar de oceaan! Maar waarom heeft ze het net op dit gezelschap gemunt?

In levensgevaar

Als de boodschap duidelijk wordt, reageren de passagiers wisselend. Sommigen furieus of huilerig, anderen bedachtzaam of zelfs gelaten. De alcoholverslaafde Marcia vindt dat ze al in de extra tijd leeft terwijl Chip onlangs tot de ontdekking is gekomen dat hij iets bijzonders heeft om voor te leven. Ook een workaholic kan zich niet alleen voeden met een riant salaris en sprongen op de carrièreladder. Verder is er nog de bescheiden techneut Varun die contrasteert met het braniemannetje Kevin dat zichzelf tegenkomt en de lezer enig leedvermaak bezorgt. 

Nu ze de dood in de ogen kijken, flitsen er gedachten door hun hoofd waarvoor geen plaats was in hun snelle, oppervlakkige prestatiebestaan. De ene buigt zich over het begrip integriteit, de andere over de kwetsbaarheid van het leven en Marcia biecht zelfs jaren oude leugens op. Met de psychologische uitwerking zit het dus wel goed! 

Hellevuur

Zelden of nooit lees je een tweede verhaallijn die (haast) belangrijker is dan de eerste. In 'Laatste vlucht' is dat wel zo. Ze is zowel de drijvende kracht achter de crisistoestand in het vliegtuig als de ontroerende bestaansreden van dit verhaal. En als op die bladzijden de hel uitbreekt is de radeloosheid groter dan in de privéjet. 

Een auteur die een maatschappelijke kwestie op tafel legt, verdient altijd een veer op zijn hoed! In dit boek wordt een bedrijf ter verantwoording geroepen. Ondernemingen en volksgezondheid zijn meestal nauw verweven. En al helemaal als het om de voedingsindustrie gaat. De schrijver breekt bovendien een lans voor artsen die in een corrupte omgeving belet worden om de noodklok te luiden. Het leed van alle betrokkenen is hartverscheurend!  

Niet gehoord

Met 'Laatste vlucht' heeft Alex Lake een goed gestoffeerd, kritisch verhaal geschreven dat ondersteund wordt door een volgehouden spanningsboog. Toch is het vooral het onrecht dat je de adem afsnijdt! Op klokkenluiders zit niemand te wachten...

★★★★

Drie zussen - O. J. Mullen

Niet alleen een zakelijk fiasco ! 

'Als mensen sterven plaatsen we hen op een voetstuk, 

wat het nog moeilijker maakt om ze te laten gaan.'

Als je op het verkeerde moment op de verkeerde plek bent, kan het slecht met je aflopen! Dat overkomt zakenman Lewis en Molly, de tweelingzus van Sam, op een besneeuwde avond. Het ongeval waarbij Molly het leven laat is het dominosteentje dat alle andere blokjes in de rij doet kantelen. 

De zussen Sam en Alex reageren verschillend op het drama. Waar de ene zich al snel richt op de crisis in haar huwelijk, wordt de andere verteerd door woede en revanchegevoelens. Alex vraagt zich af waarom Lewis gewoon verder kan gaan met leven terwijl zij met een peilloos verdriet achterblijft. Er moet toch iemand schuldig zijn aan Molly's dood. De uit de hand lopende irrationaliteit lijkt een gevolg van het vroege overlijden van haar geliefde Freddy. Het verhaal van de druppel en de emmer. Maar is Lewis nog wel de bezielde ondernemer die hij altijd was? 

Too little, too late !

Ondanks de beloftevolle invalshoek krijgt de auteur het plot niet in de gewenste versnelling. Sterker nog, het verzandt in oeverloos getob, geruzie, aanhoudende herhalingen en sloten drank. Terwijl de geesten van de personages uitblinken in oppervlakkigheid en clichématig gedrag, gaan de dominosteentjes in tergende slow motion onderuit! Zelfs in de laatste hoofdstukken kan deze auteur zich niet van zijn wijdlopige vertelstijl ontdoen. Hoewel de plotwending aan het eind een aantal interessante verbanden blootlegt, kan dit schrijfproject niet meer gered worden. Een gebrek aan natuurtalent is dodelijk voor de geloofwaardigheid! Het maakt van de lezer een buitenstaander!

Door te kiezen voor een onbekende auteur loop je een risico. Daar valt mee te leven behalve als het boek op een leugenachtige manier in de markt wordt gezet. Volgens uitgeverij Boldwood is dit 'een nieuwe briljante psychologische thriller van bestsellerauteur Owen Mullen'. Wie dit verhaal briljant noemt heeft nooit een geslaagd boek gelezen! Briljant is trouwens bedoeld als hommage aan een zeldzame literaire parel!

★★

Amerika Amerika - Marieke de Vries

Het vrijheidsbeeld dekt meer dan één lading !

'Mounteneers zijn altijd vrij!'

(motto van West Virginia)

Het is niet verwonderlijk dat de non-fictieboeken die dit jaar de actualiteit analyseren zich voornamelijk op twee landen richten: Oekraïne en de VS.  Beide perspectieven maken veel emoties los. Er heerst namelijk oorlog in allebei de landen. Hoewel de bloedigste natuurlijk in Oekraïne wordt uitgevochten, staan in de Amerikaanse samenleving twee groepen burgers met getrokken messen en haat spuwende bewoordingen tegenover elkaar. Sommige waarnemers sluiten zelfs de kans op een burgeroorlog niet uit.

Met de deur in huis

Al deze boeken vergen leesmoed. Zo ook 'Amerika, Amerika' van correspondente Marieke de Vries die de pijnpunten niet schuwt. In het eerste hoofdstuk neemt ze je meteen mee naar haar familie in West Virginia, recht naar het hart van Trump-country. Terwijl Marieke haar professionele en rustige zelf blijft, zal de liberale Europese lezer geregeld tandenknarsen. 

Natuurlijk begrijp je de frustratie om de verloren banen in deze mijnregio en de angst voor meer groene maatregelingen die de auto- en staalindustrie zouden kunnen bedreigen (Noot Inktkoelie: Toyota, Arcelor...). Vooral in een land waar reconversie-initiatieven met het oog op economisch herstel, niet voor de hand liggen. Tragisch wordt het discours als het gaat over het makkelijk slikken van desinformatie door een gebrek aan opleiding, algemene ontwikkeling en onafhankelijke journalistiek. Waar je bij ons moet opletten voor nep-berichtgeving op de sociale media, kun je in de VS de televisie lang niet altijd vertrouwen. En schermen hangen overal.

Achter de bergen...

In deze Mountain State gaan mannen in de buurt van blokhutten vissen en jagen. Indien nodig kunnen ze zichzelf in leven houden. Wie heeft dan de bemoeials uit Washington nodig? Hierbij vergeten de stoere kerels dat de wereld niet begint en eindigt bij The Blue Ridge, dat de opwarmende aarde geen grenzen erkent en het cultiveren van wapengebruik tot gruwelijke slachtpartijen leidt. Bovendien mag the all American family wel enige betrokkenheid tonen bij b.v. de Black Lives Matter-thematiek of de betreurenswaardige gezondheidssituatie van de armen, meer in het bijzonder die van zwarte vrouwen. Gesloten horizonten gaan slecht samen met solidariteit! Ook tegen Obamacare wordt in Fairmont gefulmineerd. Enigszins kort-door-de-bocht gezegd: als je de familietafel verlaat begrijp je de nationale verdeeldheid! 

... en bij de kust

Het universum van kustbewoners heeft vanouds een bredere skyline. Stadsbewoners aan beide oceanen reizen door socio-economische, culturele, raciale en genderwerelden, nemen ook vaker het vliegtuig naar een ander continent. Dat is een levenswijze die voor een West-Europeaan vrij eenvoudig te begrijpen is. Toch blijkt dat Amerikanen vaak hard moeten strijden voor (individuele) vrijheden. 

Het is onvoorstelbaar dat de pro-life-beweging (tegenstanders van abortus) zich beroept op 19de eeuwse denkbeelden én wetgeving. Een ander punt van zorg voor liberale denkers is het weren van niet-conservatief-christelijke waardenlessen in het onderwijs. Machtige ouderverenigingen dringen leescensuur op die aan boekverbrandingen doen denken. Zelfs 'De vliegeraar' van Khaled Hosseini staat op de zwarte lijst. Praten over sociale, ethische, groene... onderwerpen behoren volgens behoudsgezinde burgers tot de invloedssfeer van ouders. 

Hoe dan ook, de ene partij voelt zich overvleugeld door de andere! En een wij-en-zij stand van zaken ondermijnt de stabiliteit van een land.

Een gelaagd boek

Uiteraard kiest Marieke de Vries in haar boek voor een bredere en gedetailleerdere benadering van deze samenleving en haar bestuur. Ontelbare ins and outs van het reilen en zeilen komen voorbij. 'Amerika, Amerika', een titel die klinkt als een verzuchting, is een terugblik op een nomadisch correspondentenleven dat haar naar talrijke invloedrijke figuren, doorsnee burgers en historische gebeurtenissen heeft gebracht. Op deze roadtrip is haar motto 'ik ben een journalist, mijn mening doet er niet toe' altijd meegereisd. En nu haar tijd in Washington DC er bijna opzit, zullen de gesprekken aan de familietafel bij de Pleasant Valley in Fairmont vast wat van hun animo verliezen!

Zowel in Oekraïne als in de VS is het water tussen de strijdende partijen erg diep en reiken de wortels van het conflict tot ver in de geschiedenis. Aan de andere kant van de plas zitten beide kampen gebeiteld in hun denksysteem en daaraan zal de volgende president niets grensverleggends kunnen veranderen! Je kunt namelijk niet terug naar het verleden! En de toekomst schrijft zichzelf...

★★★★1/2

Bloedheet - Annet Hulst

 Ontwrichte levens !

'Wat heeft het voor zin om geschiedenis te studeren
 als je het overzicht van je eigen geschiedenis volledig kwijt bent.'

Als rijkeluisdochter Fee ontdekt dat ze een doodgezwegen oom heeft die bovendien in de gevangenis heeft gezeten en kort nadien verdronken is, gaat ze op onderzoek uit. Deze journaliste in spé vraagt en vraagt door. Haar omgeving zwijgt. Bovendien wil iemand dat ze stopt. Ondanks de geheimzinnige intimidaties bijt Fee zich vast. Intussen heeft een DNA-test tot een verbijsterend resultaat geleid! 

Annet Hulst heeft een prettig complex plot bedacht. Samen met Fee verken je hypotheses, verbaas je je, ervaar je het overrompelende van haar ontdekkingen. Eén grensverleggende keuze breidt zich uit tot een olievlek die een reeks intieme relaties op zijn kop zet. Een vader en een zoon, een vader en een dochter, een moeder en een dochter, een zwalpende jonge man op zoek naar een surrogaatvader, een broer en een zus... allemaal voelen ze de grond onder hun voeten verdwijnen. Hierbij zijn de verhaallijnen van Joey en Michel vrij gechargeerd neergezet. In vergelijking met het natuurlijke gedrag dat je bij de andere personages ziet, voelt hun psychologisch traject geforceerd aan. 

Gerechtigheid

Uiteindelijk komt Fee achter de waarheid. En toch probeert iemand de pas opgehelderde realiteit weer te bedekken. Sommige geheimen blijken te groot om te delen. De zwijgcultuur die Fee aanklaagt dreigt opnieuw de bovenhand te krijgen. Maar niet iedereen heeft dezelfde belangen. Voor enkele personages werkt de openheid bevrijdend! 

Dit onderhoudende, enigszins uitvergrote maar toch geloofwaardige verhaal zet je aan het nadenken over de complexiteit van relaties en beslissingen die emotioneel gedreven zijn en daarom niet altijd verstandig! Eén daad kan een vernietigende lawine op gang brengen!

★★★1/2

De zondaar - Hans Faber

De moraal van een vrijstaat !

'De waarheid is dat God geen gerechtigheid brengt, 

de mens moet die zelf halen.' 

Hoewel Urk al decennialang geen eiland meer is, gedraagt het dorp zich alsof het vrijwel buiten de wereld staat. De enige geldende autoriteit is de kerk, dat wil zeggen de streng gereformeerde stroming. Maar of iedereen zich aan de moraal van de bijbel houdt, is zeer de vraag. Ook trouwe kerkgangers kunnen er een dubbele agenda op na houden en zich van hun kleinste menselijke kant tonen. En de dominee, die zou moeten uitblinken in onkreukbaarheid, 'omarmt de zondaars en keert zijn rug naar de slachtoffers'. Dat kan niet goed blijven gaan. Op een dag wordt de rekening gepresenteerd!

Een journalist onder hoogspanning

Als een bijzonder wrede moordenaar het dorp in beroering brengt, gaat onderzoeksjournalist Vincent op zoek naar de waarheid en een scoop voor de krant... maar ook voor zichzelf. Alleen een spraakmakende primeur kan zijn loopbaan nog redden. Vincent is een krachtig personage dat de steun van de lezers verdient! Doortastendheid is ook hard nodig wil je je een weg banen door de gesloten gelederen van de Urkse gemeenschap.  

Even vastberaden gaat de moordenaar te werk. Hij is een getergde man. Fysieke en mentale mishandeling hebben zijn jeugd getekend. Wat later werd hij uitgespuwd door het dorp dat zijn imago belangrijker vond dan de bekommernis om een mens. Toch laat Johan zijn geloof niet in de steek. Het is het instituut, de hypocrisie, de lafheid die hem verraden hebben. Hans Faber geeft hem een door de bijbel geïnspireerde, originele werkwijze mee. Hierbij speelt het Oude Testament de wraakengel parten, het boek dat een boze, straffende God opvoert!

Hulde!

'De zondaar' is als een gebouw waarvan elke baksteen stevig werd ingemetseld. Het is een breed en diep opgezet verhaal, een bijzonder onderhoudend plot dat ononderbroken gestoffeerd wordt met elementen die het ritme hooghouden en tegelijkertijd je kennis van mens en maatschappij voeden. Bijzondere waardering verdient het verliteratuurde inzicht in de bijbel en de geloofsbeleving van orthodoxe protestanten. Bovendien vragen taalrijkdom en kritische zin om bijkomend applaus.  

Deze derde spannende Faber breekt allerlei horizonten open. Hoewel de auteur de Urkse samenleving waar het kan nuanceert, schieten op sommige pagina's flarden van de Trumpiaanse Midwest door je hoofd: de buitenwereld als vijandbeeld, een 19de eeuwse moraal, verstarrende geestelijke inteelt. Boeken met een maatschappelijke relevantie krijgen van 'De Inktkoelie' altijd een extra halve ster!

★★★★1/2

In 2025 verschijnt bij The House of Books een nieuwe Hans Faber!

Konvooi - Tommy Wieringa

De teloorgang van het steppenland !

'Oorlog laat meer sporen na dan vrede.'

Net als journalist Jelle Brandt Corstius besloot auteur Tommy Wieringa om het Oekraïne-initiatief van collega Jaap Scholten te steunen. In de loop van 2023-24 vertrokken er vijf konvooien met allerlei hulpmiddelen naar legereenheden aan de frontlinie, terreinwagens incluis. Voor die laatste waren er bestuurders nodig. 

'Konvooi' is geen rechtlijnig verhaal dat de kilometers op de teller van de auto volgt. Het maakt uitstapjes naar het dichtbije en verre verleden, naar de grote historische ontwikkelingen maar ook naar de research die de schrijver er voor eerdere boeken deed. En natuurlijk is er tijd om de afslag te nemen naar het provincieplaatsje Brody en de binnenplaats waar ooit het geboortehuis van Joseph Roth stond. 

Niet wegkijken!

De meest aangrijpende passages gaan uiteraard over 'de geweldsdronken strafexpeditie tegen een ongehoorzaam kind', de storm van barbarij die het land en de zielen van de mensen in een ruïnelandschap deed veranderen.

Op die bladzijden schrijft het verhaal zichzelf. De woorden van commandanten en plattelanders behoeven geen uitleg, de beelden van dorpen, schuilplaatsen, militaire ziekenhuizen en begraafplaatsen kunnen integraal de wereld in gestuurd worden. Op het netvlies en in het oor van de lezer blijven getuigenissen hangen, herinneringen aan Russen die de dorpswinkel leegdronken, de biggetjes van de boer opaten, het vertrek van de Siberische Boerjaten die inboedels als oorlogsbuit meenamen. Maar ook het verhaal van de Russische soldaat die een vrouw in een schuilkelder hielp bevallen. En niet te vergeten 'de halve mannen', zoals Tommy Wieringa de geamputeerde soldatenlichamen noemt of de dove officier die zijn dochter nooit meer zal horen praten.  

Ergens in het midden van deze stille aanklachten word je verrast door een gedurfde uitspraak van de auteur: 'De dood van een geliefd gebouw snijdt soms net zo door de ziel als die van een naaste'. Hoor ik mijzelf hier praten? Mag je dit hardop zeggen? En word je dan gebrandmerkt als harteloos?

Aan afschuw geen gebrek

Een rijk boek roept altijd associaties op in de geest van de lezers. Als je leest over de blikken van de heiligen op de pleisterkalk van hun verwoeste kerk in Loekashivka, kan er zomaar een iconische foto in je ooghoek verschijnen: 'de stenen man' die in ongeloof en verslagenheid neerkijkt op zijn in de as gelegde barokstad Dresden (febr.1945). 

Van 'Het Florence van het Noorden'
rest alleen een geraamte.

Een tweede associatie drong zich op bij het beeld van de drie opgehangen Russen die geweigerd hadden als kanonnenvoer te dienen. Samen met een mijnenveld onder hun voeten functioneerden zij als afschrikkingsmiddel voor potentiële vrijdenkers. Wie hun geknakte lichamen zag, had zich de gekruisigde slaven langs de Via Appia in het oude Rome kunnen voorstellen. Opstandigheid wordt afgestraft!

De taal als pleister

Zowel het konvooi als de vertelstem van Tommy Wieringa zijn als een bloeiende roos in de woestenij. Enkele voorbeelden van zijn trefzekere, melancholieke pen:

'Sommigen waren al oud toen de oorlog begon, anderen werden het in de loopgraven.'

'Helemaal terugkeren naar hun oude bestaan zullen de meeste overlevenden niet meer - hun ziel behoort nu het slagveld toe.'

'Niemand schildert de leegte van een ontzield gezicht zo goed als hij (de dood).'

'Konvooi' is een boek dat de lezer niet spaart. Dat hoeft ook niet. Stichting Protect Ukraine zal er wel bij varen! Aan cynisme kun je niet altijd ontsnappen...

★★★★

Zie ook de recensie van 'Spullen brengen' - Jelle Brandt Corstius

Niet met opzet - Sacha Voogd

 Kan het noodlot gekeerd worden ?

'Bij ons zeggen ze dat god een Braziliaan is...'

Kan een noodlottige samenloop van omstandigheden je leven helemaal onderuithalen en je een gevoel geven van volslagen machteloosheid? Dat kan en misschien gebeurt het vaker dan je op het eerste gezicht zou denken. 

Geluk is breekbaar

Natuurlijk zal een fictieauteur die zijn lezers op sleeptouw wil nemen de noodlotssituatie een beetje uitvergroten. De grenzen van de realiteit niet te ver oprekken is daarbij de kunst. In 'Niet met opzet' blijft Sacha Voogd netjes binnen de lijntjes van het voorstelbare. Als Jurre zijn leven in Brazilië even onderbreekt om familiezaken te regelen in Nederland, ontmoet hij Marente, de vrouw met wie hij voor altijd verder wil. Maar wanneer hij ontdekt dat de overleden vader van zijn geliefde alles te maken heeft met een traumatische gebeurtenis uit zijn jeugd, verdwijnen de gelukshormonen in rap tempo. Moet hij open kaart spelen of zwijgen en hopen dat ze nooit zelf achter de waarheid komt? 

Net zoals in een andere novelle van Sacha Voogd, 'In de schaduw van het Alcazar', moet de vrouwelijke hoofdpersoon een hartbrekende keuze maken. Volgt ze haar gevoel of haar morele waarden? Kan ze haar gekwetstheid omzetten in flexibiliteit? En kan ze een man vertrouwen die te lang gezwegen heeft? Bijzonder is dat de schrijfster in deze kortverhalen twee van elkaar verschillende, geloofwaardige antwoorden geeft. Het leven is geen recept! 

Geliefd om haar stijl

Ook uit dit plot blijkt waarom de vertelstem van Sacha Voogd door zoveel lezers gewaardeerd wordt. Ze verstaat de kunst om de juiste dingen op het juiste moment te zeggen. En ze kan met een behoedzame pen het meest kwetsbare maar ook het donkerste en pijnlijkste verwoorden. Omdat ze op een prettige manier confronterend is, wil je bij haar blijven. Het zou mooi zijn als ze haar novelletechniek in de toekomst zou kunnen etaleren in een ambitieuzer project! Of zoals de vader van Marente tegen zijn dochter zei: 'Je kunt alles worden wat je wil!'

★★★1/2