Allemaal de schuld van Montgomery - Maarten van Rossem

De onvermoeibare docent ! 

'Persoonlijk heb ik veel werk maar het gaat niet met lust en pleizier', 

schrijft de laconieke grootvader Arnold in een oorlogsbrief.

Ooit werd aan Maarten van Rossem de vraag gesteld wat het leven de moeite waard maakt. 'Nieuwsgierigheid' was zijn antwoord. Helder! Zonder nieuwsgierigheid verwerf je geen kennis en zonder kennis is de wereld kleurloos en banaal. Hoeveel die geestelijke honger hem heeft opgeleverd bewijst zijn niet aflatende productie van (luister)boeken, tijdschriftartikels, colleges, een podcast, televisiewerk enz. Daaruit blijkt ook dat hij zijn inzichten graag deelt met anderen.

Twee perspectieven
In 'Allemaal de schuld van Montgomery' koppelt hij de grote geschiedenis aan het persoonlijke verhaal. In zijn bekende transparante en logisch opgebouwde vertelstijl biedt Maarten de lezer een inkijkje in de falende tactiek van Operatie Market Garden. Dit laatste, grote offensief van de geallieerden aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, dat tot doel had strategische bruggen over de Rijn en de Waal te veroveren, was gedoemd om te mislukken. Misplaatste bravoure, naïef denken over de Duitse weerstand en het aansluiten van de eigen grondtroepen, niet functionerende communicatieapparatuur enz. herleidden dit groots opgezet plan tot een kip-zonder-kop-actie die aan zo'n 15.000-17.000 soldaten het leven kostte!

Maar er waren natuurlijk ook de burgers. In de brieven die opa Arnold in die periode naar zijn familie stuurde, overheerst bedachtzaamheid en kalmte... karaktertrekjes die ook in het DNA van Maarten te vinden zijn. Bezorgdheid is er wel, om jonge mannen die nog steeds opgepakt kunnen worden, mogelijke inkwartieringen, represailles, razzia's en de eerste levensbehoefte: eten! Na het fiasco van Market Garden en een onverantwoorde beslissing van de regering in Londen stond de hongerwinter voor de deur!

 

Maarten is een blijver!

Dankzij historici als Maarten van Rossem verdwijnt het verleden niet uit het zicht. En dankzij Arnold houden mensen van nu op een invoelbare manier contact met de uitdagingen van een eerdere generatie. Het persoonlijke zorgt voor het verankeren van het theoretische. In het omgekeerde geval voorkomt een gedegen analyse het kort door de bocht denken. Ervaringsverhalen en duiding horen samen!

Deze voormalige hoogleraar is gemaakt om colleges te geven. Hij dringt moeiteloos je oren binnen, prikkelt je hersens, chargeert een beetje om een enkele afgedwaalde student wakker te houden... en je wil alleen maar 'meer, meer, meer'! Waar je vroeger op de trappen van de aula moest gaan zitten, komen nu de informatiedragers vanzelf naar je toe! Laten we hopen dat Maarten nog lang blijft meesurfen!

★★★★

Berichten uit een belegerde stad - Abdelkader Benali

 Een oase in het Midden-Oosten ?

'Als je al bravoure had, dan verloor je ze meteen.'

Hoe actueel kan een ooggetuigenverslag van een militair conflict uit 2006 zijn? Met andere woorden: is het waardevol om in deze tijd van oorlog tussen Israël en Hezbollah naar het Libanon van bijna twintig jaar geleden terug te keren? Voor wie enig inzicht heeft in geschiedenis ligt het antwoord voor de hand.

Plots is het geluk op
Toen Abdelkader Benali in de zomer van dat fatale jaar aankwam in Beiroet, ging het openbare leven zijn gewone gangetje. Mensen flaneerden, vermaakten zich in de horeca en voetbalfans werden meegesleept door het slot van het WK voetbal. De schrijver was van plan om op het ritme van de kuststad mee te surfen, zich de Arabische cultuurtaal eigen te maken, zijn ogen en oren de kost te geven en van zijn ervaringen een boek te maken. Maar in een handomdraai veranderden doorsnee dagen in een nachtmerrie. Het Parijs van het Oosten verdween opnieuw van de kaart. Het had zich met veel moeite enigszins hersteld van de tabula rasa die de burgeroorlog tussen 1975 en 1990 had aangericht.

Al aan het begin van 'Berichten uit een belegerde stad' wordt een opvallend lijntje getrokken naar de dag van vandaag. Waar Hamas Israël een jaar geleden binnenviel en uit de hand gelopen represailles aan de regering in Tel Aviv ontlokte, stak in 2006 Hezbollah de lont in het kruitvat door Israëlische militairen te ontvoeren. De gevolgen van beide incidenten treffen, zoals in elke oorlog, massaal en genadeloos de burgerbevolking. Ondanks de paniekerige oproep van zijn vader, de slager uit Rotterdam, '...(hij) moet, moet, moet thuis, thuiskomen' wil Abdelkader niet weg. Hij is ervan overtuigd dat 'sterke mensen onder deze omstandigheden gemaakt worden'!

De kijk van een schrijver
Deze auteur is geen journalist en wil ook niet met de ogen van de media naar de belegerde stad kijken. Zijn blik blijft hangen bij het gemoed en het gedrag van de opgeslotenen. Waarom wordt er plots andere muziek gedraaid in zijn stamcafé? Zijn kunstenaars nog aan het werk? Hoe gedragen vluchtelingen zich? Gastarbeiders? Of de vrijwilligers die de onmachtige staat vervangen? Waarom praten sommigen mensen veel harder dan anders? 

En hijzelf? Hoe ervaart hij de tijd of onopvallende kleinoden zoals tandpasta en een scheermesje? Schuift hij angstige gedachten voor zich uit? Mag hij een recept voor een Libanese salade op zijn weblog plaatsen? En hoe gaat hij om met de toenemende mentale belasting? In je verbeelding gaan leven, helpt. Schrijvers kunnen dat. 

Parallellen

Toch kan hij niet wegkijken van de fregatten die voor het raam van zijn flat hun posities innemen. De ideologie van de dood regeert bij beide partijen. 'Israël vroeg mensen te vluchten in het zuiden en schoot daarna de vluchtelingen overhoop', meldt Abdelkader. Waarom klinkt deze quote ons zo bekend in de oren? 2006 of 2024, oorlogstactiek volgt bekende paden! Bovendien valt het de auteur op dat de doorsnee Nederlander niet voorbereid is om Israël te zien als mogelijke slechterik. Dat was ook een jaar geleden nog het geval. Sinds er zo'n 40.000 Gazanen het leven hebben gelaten, is de beeldvorming veranderd en heeft Israël veel imagoschade geleden!

Van dit soort parallellen word je helaas niet vrolijk. Die somberheid trekt een beetje weg als je je richt op de kracht van boeken die de tijd overleven. Bij het lezen van 'Berichten uit een belegerde stad' gaan je gedachten uit naar een andere literaire oorlogsgetuige die tot op de dag van vandaag in alle bibliotheken en op veel persoonlijke boekenplanken staat: Erich Maria Remarque (1898-1970) met zijn tijdloze 'Van het Westelijk front geen nieuws'. 

Pleidooi

Sommige boeken verdienen een langere looptijd. Deze Benali uit 2006 heeft recht op een nieuwe paperbackeditie (met actualiserend voorwoord) en een prominente plek op de tafels van onze boekhandels! 

★★★★

Het spel van leugens - Anna West

 Perceptie is nog geen waarheid !

'Mijn wereld is een toneeldrama geworden 

waarin teksten weinig ruimte laten voor eigen improvisatie.'

Als een alfamannetje met een topcarrière in de politiek zijn status dreigt te verliezen door een uit de hand gelopen driftbui van zijn labiele echtgenote, ontstaat er een web van leugens, een succesvol toneelstuk met een hoofdrolspeelster die uit de productie wil stappen. 

Confronterend

Om hun macht te kunnen uitoefenen proberen dominante mannen vaak anderen te vernederen. Dat is precies wat Peter doet met zijn vrouw Eva. Hij doet dat met woorden, met fysiek geweld en door gebruik te maken van zijn maatschappelijke positie. Omdat Eva uit haar rol dreigt te stappen isoleert hij haar van haar sociale netwerk en verplicht haar tot een behandeling bij een bevriende psychiater. Aan het eind van het boek kun je zijn rancune wel een plaats geven. Hoe hij ermee omgaat blijft natuurlijk verwerpelijk.

De uiterst zwakke positie van de ik-persoon die ook bij de lezer een strop-om-de-nek-gevoel oproept, herinnert je meteen aan de vrouwelijke hoofdpersonages van BA Paris. Dat is uiteraard een compliment. Toch is er ook een belangrijk romantechnisch verschil. Terwijl de Iers-Franse schrijfster een strak plot opbouwt dat langzaam maar zeker het vrouwelijk slachtoffer in haar kracht plaatst, lijdt dit verhaal aan traagheid en zelfs herhaling van feiten. Ook de weg naar het slotakkoord mist intensiteit en overtuigend puzzelwerk. 

Waarneming en werkelijkheid

Hoewel de achterliggende gedachte die speelt met werkelijkheid, waarheid en perceptie, een knappe vondst is en niet alleen de lezer op het verkeerde been zet, word je toch niet meegesleept door dit boek. Ideeën zijn één ding, de uitwerking is een tweede!

★★1/2

Engel van Mesopotamië - Brenda Meuleman

Een vleugellamme engel !

Kun je een recensie beginnen met een lange, diepe zucht? Een zucht die zegt dat je je verheugd hebt op een boek dat niet bracht wat je verwachtte? Een zucht ook omdat kritische uitlatingen over een werkstuk dat zoveel tijd en moeite heeft gekost, je niet lekker zitten? Dat kan... maar eerlijkheid heeft ook een stem!

Veelbelovend uitgangspunt

Laten we beginnen bij het begin en de kansrijke invalshoek. We gaan naar het huidige Irak in de periode na de Eerste Wereldoorlog toen de Britten samen met de Arabieren de Ottomanen verdreven hadden. Het lag voor de hand dat Winston Churchill, die minister van Koloniën was, een mandaatgebied voor ogen had waarbij de aandacht vooral gericht was op de oliebronnen in Mosul. Maar economische activiteiten gedijen alleen bij politieke rust en dat was net het struikelblok in de streken rond Bagdad. Woestijnbewoners, Soennieten, Sjiieten, Koerden, Turken... vormden de heetgebakerde lappendeken die weinig voelde voor nationale eenheid. Omdat de afkeer van de Britten groot was dreigden gewelddadige confrontaties de samenleving te destabiliseren.

Haar tijd ver vooruit

In dit explosieve scenario vinden we Helen King, een doortastende avonturierster, bergbeklimster, archeologe en publiciste die haar hart verloren heeft aan het Midden-Oosten. Terwijl ze moet afrekenen met een gruwelijk schuldgevoel dat haar al een leven lang achtervolgt, probeert ze een evenwicht te vinden tussen trouw aan het thuisland en loyaal zijn aan haar nieuwe wortels. Deze fictieve figuur staat dicht bij de Britse ontdekkingsreizigster en oudheidkundige Gertrude Bell.

So far, so good...

Niet op de afspraak!

Is een interessante thematiek al het halve werk? Helaas niet. In tegendeel: het creatieve proces moet dan nog beginnen. De woorden die het verhaal schrijven moeten nog gevonden worden. En daar gaat het mis. De uitweidingen en zijpaden halen de lezer weg van de hoofdlijn, het plot kabbelt, de spanningsboog zakt voortdurend in, het geheel voelt rommelig aan, de beschrijvingen zijn langdradig, de karakters schuren veel te licht tegen de historische achtergrond... Voortdurend vraag je je af wanneer de auteur je op sleeptouw neemt. Bovendien zijn er teveel invalshoeken: kolonialisme, socio-culturele kwesties, vrouwenmishandeling, suffragettebeweging, armoede in de Engelse arbeidersmilieus, traumaverwerking... De bijbehorende personages strijden tevergeefs om een plek in deze roman. Er worden teveel verhalen in één boek verteld! Bijgevolg komt er niet één goed uit de verf.

Kwaliteit is herkenbaar

Als je pas een andere, veel betere historische roman hebt gelezen valt het gebrek aan kwaliteit nog meer op. Marianne en Theo Hoogstraten hebben met 'Amalia's erfenis' grote indruk gemaakt. Taal en stijl staan volledig in dienst van de plotspelers, de setting en de tijd! Hun research en de verliteraturing ervan zijn van een hoog niveau. De personages zijn gelaagd en beklijven. Strakheid en eenheid gaan hand in hand. Er is geen speld tussen te krijgen. Aan 'Engel van Mesopotamië' raak je een heel speldenkussen kwijt!

★★

Amalia's erfenis - M. Hoogstraaten, Th. Hoogstraaten

Alles voor de dynastie !

Voor alle duidelijkheid: dit verhaal gaat over de 17de eeuwse freule Amalia van Solms die huwde met prins Frederik Hendrik van Oranje en zo haar stempel kon drukken op het Haagse Hof van de stadhouder. De Nederlandse kroonprinses deelt alleen haar naam en iets van haar bloed met haar. 

Machtsbewuste Amalia

De overlevering heeft de Duitse gravin een pittig, ambitieus imago toebedeeld waarbij vriendschappen ondergeschikt zijn aan dynastieke doelstellingen. Bij dat laatste moet je je een sluwe huwelijkspolitiek voorstellen en het zich toeëigenen van taken die in die tijd niet vanzelfsprekend waren voor vrouwen. Die sturende natuur wordt door Marianne en Theo Hoogstraaten perfect in beeld gebracht! Als je hun andere historische fictie gelezen hebt, dan weet je dat dit auteurspaar zeer veel zorg besteedt aan research.

                       

Omdat historische verhalen altijd om een context vragen, krijg je inzicht in de delicate relatie tussen de stadhouder(s) en de Staten van Holland, een bestuurscollege dat ging over financiën, defensie en de benoeming van de stadhouder. Hoewel deze laatste invloedrijk kon zijn als legeraanvoerder, voelde hij zich toch een dienaar van de Staten. Om haar nageslacht onderdanigheid te besparen, heeft de eerzuchtige Amalia er alles aan gedaan om haar kinderen te koppelen aan Europese dynastieën, waaronder het Engelse koningshuis. Meer status, meer macht en minder bemoeienis van burgers, daar ging het haar om. De tijd was nog niet rijp voor een constitutionele monarchie!

Taaldirigenten

Taal en stijl zijn de instrumenten van schrijvers. In 'Amalia's erfenis' wordt dit literaire gereedschap voortreffelijk gehanteerd. De dialogen swingen, de protocollaire taal wisselt op een vanzelfsprekende manier af met informele communicatie. Gesprekken tussen familieleden verhullen bovendien de onderlinge meningsverschillen niet. Dat zorgt voor vinnige, geloofwaardige personages die zich thuis voelen op gala-avonden, bij een koninklijk bezoek of de ontvangst van gezanten maar ook harde klappen te verwerken krijgen.

Natuurlijke schoonheid?

De vrouw die door haar eigenzinnige persoonlijkheid boven haar functie uitsteeg, werd natuurlijk meermaals geportretteerd. Antoon van Dyck, Rembrandt en (volgens dit boek) Rubens kregen die prestigieuze opdracht. Maar of deze afbeeldingen de reputatie van Amalia als opvallend mooie vrouw bevestigen... is zeer de vraag. Vooral als je weet dat schilders hun opdrachtgevers graag een beetje vleiden. Hetzelfde zou je trouwens kunnen zeggen over de begeerde prins Frederik Hendrik. Voor hem geldt wellicht dat macht erotiseert!

★★★★1/2  

Een helpende hand - Celia Dale

Iets te breedsprakerige taalfinesse !

Omdat VPRO Boeken 'Een helpende hand' van Celia Dale opnam in de rubriek 'Twaalf boeken voor een zinderende zomer', was mijn belangstelling voor deze publicatie uit 1966 gewekt.

Vakantieplan

In dit verhaal figureert een kleinburgerlijk echtpaar uit Sussex dat de buitenwereld een keurige façade van Britse beleefdheid voorhoudt. Gaandeweg wordt het duidelijk dat het leven van Mai en Josh Evans gestuurd wordt door een nietsontziende graaicultuur. De oude dame die het stel op vakantie aan de Adriatische Zee ontmoet, wordt meteen tot doelwit en slachtoffer gemaakt. Nadat Cynthie, onder lichte druk, bij hen is ingetrokken, kan ze niet meer ontsnappen aan hun listig, manipulatief plan. Of toch...? Als een Italiaans kamermeisje plots aan hun deur staat, hebben Mai en Josh niet meer alle touwtjes in handen.

Tijdsbeeld

Hoewel het boek niet gedateerd is, krijg je natuurlijk wel typerende gewoonten en situaties uit de jaren '60 mee. Toen ging je je pensioenuitkering op het postkantoor halen, maakte je een plakboek om herinneringen vast te leggen, werd er veel gehandwerkt om de vrije tijd te vullen en was het begrip 'consument' na enkele zuinige decennia een nieuwigheid. Het inkleuren van deze jaren draagt uiteraard bij aan het leesplezier.

Romantechniek

Taal en stijl heeft Celia Dale zeker in de vingers. In het verbaal om de tuin leiden van hun opponenten slaagt het criminele stel met verve! Ze hebben ook bewezen dat bij een geplande moord geen bloed hoeft te vloeien en verdachte omstandigheden vermeden kunnen worden. Toch is dit boek een product van het trage ritme dat bij het leven in de jaren '60 hoort. Niet dat langzaam per definitie slecht is. Vaak is het dat niet behalve als je een roman schrijft met een grote rem op de voortgang van de handeling. In 'Een helpende hand' worden de ontwikkelingen zéér breed uitgesponnen. Daarom zal niet iedereen van dit verhaal kunnen genieten. Zelfs VPRO Boeken kan niet in de geest van elke lezer kruipen;-). 

En als je dit plot in de handen van Freida McFadden zou leggen, dan zou het Italiaanse meisje vast een dominantere rol krijgen en voor een beslissende wending zorgen. Daar zou het vrij povere slotakkoord van dit verhaal zijn voordeel mee doen. Het is duidelijk dat het genre van de psychologische thriller een blij makende ontwikkeling heeft doorgemaakt!  

  

Wie is de beste?

Omdat Ruth Rendell zich bij leven enthousiast heeft uitgelaten over deze collega, dringt een vergelijking tussen beiden zich op. En dan moet je toch vaststellen dat Rendell de koningin is van de vlijmscherp getekende personages die uitblinken in gewiekstheid en het putten uit de meest duistere laag van hun ziel!

  

★★★1/2

In de schaduw van het Alcazar - Sacha Voogd

 Spanning met een ethisch-culturele achtergrond !

Voor wie een hang naar geschiedenis heeft, trekt het woord Alcazar in een boektitel meteen de aandacht. Bij lezen hoort altijd een leermoment, zelfs als je kiest voor een ontspannend plot. Hoewel je binnen de beperkingen van een kortverhaal niet de gelegenheid hebt om achtergronden helemaal uit te werken, geeft Sacha Voogd je een inkijk in het karakter van het kalifaat van Cordoba (10de -11de eeuw). Cordoba was toen trouwens de grootste stad van Europa.

Kalifaat is geen synoniem van extremisme

In combinatie met Wikipedia leer je dat de Noord-Afrikaanse kaliefen gedurende twee eeuwen heersten over het grootste deel van het huidige Spanje en Portugal. Sacha Voogd legt terecht de nadruk op de culturele inbreng van dit bestuur dat in samenwerking met de christelijke en joodse burgers zorgde voor een enorme bibliotheek waarvoor boeken vertaald en gekopieerd werden. Daarbij is de bouwkundige erfenis (denk b.v. aan de Mesquita en het Alhambra) indrukwekkend. Hoewel er ook burgerlijke onvrede was, is het een goed idee om de - in deze tijd - beladen term 'kalifaat' (dat trouwens 'opvolgerschap' betekent), te nuanceren. 

'In de schaduw van...' toont bovendien aan dat ook een democratische overheid geen garantie is voor een vreedzame, rechtvaardige samenleving. Historicus Lara, de hoofdpersoon uit dit verhaal, wordt tijdens haar werk voor de stadsuniversiteit geconfronteerd met een invloedrijke familie die geen middel schuwt om haar criminele inkomsten veilig te stellen. Via haar Amerikaanse vriend die een onderzoeksjournalist is, zie je hoe vrijheid van meningsuiting, zelfs in een rechtsstaat, onder druk kan staan. 

Slotstuk

Interessant is bovendien dat Lara op liefdesvlak een verscheurende keuze moet maken. Ook dat dilemma heeft een ethische drijfveer. Hierbij lopen de grenzen tussen goed en kwaad over elkaar heen. Moraliteit is een complex gegeven! 

Hoewel Sacha Voogd haar lezers dus veel boeiend denkmateriaal geeft, roept het slot vraagtekens op. Het verhaal eindigt niet alleen met veel verwarring in het hoofd van Lara maar ook met een heuse cliffhanger. Heeft de auteur een vervolg in gedachten? Dit plot had alles om netjes afgerond te kunnen worden...

★★★1/2 

Zie ook de recensie van 'Niet met opzet'

Veldheren - Jos de Groot, Peter van Uhm, Mart de Kruif

 Kameraden kijken dwars door elkaar heen!

'De krijgsmacht is een organisatie 

waarin mensen voor elkaar door het vuur moeten gaan. 

Maar jij moet ook voor je mensen door het vuur gaan.'

Dat vorm én inhoud belangrijk zijn voor een boek, toont 'Veldheren' goed aan! De militaire ervaringsdeskundigen Peter van Uhm en Mart de Kruif hebben de hulp ingeroepen van journalist Jos de Groot om hun kennis en inzichten op een transparante manier tot bij het brede publiek te brengen.

Een complex vak
Met z'n drieën nemen ze de lezer mee naar allerlei aspecten van de krijgsmacht. Theoretische kennis, training, tactiek, veldanalyse... zijn voor de hand liggende thema's maar ook onderwerpen zoals militarisering van de ruimte, cyberoorlog, de delicate relatie tussen politiek en defensie, harde bezuinigingen na de Koude Oorlog, historische veldslagen, het belang van afschrikking enz. komen aan bod. 

Veel nadruk wordt gelegd op de vrijheid van handelen van de eenheidscommandanten. Strakke top-down richtlijnen werken verlammend en missen zo hun doel in de voortdurend veranderende situatie op de grond. Toch blijkt dat de meest cruciale rol is weggelegd voor het hoofd van de doorsnee soldaat. De militair moet over teamspirit beschikken, zorg willen dragen voor de collega's in zijn buurt en zijn ratio laten heersen over zijn angst. 'In de krijgsmacht gaan keuzes over mensenlevens', kun je lezen.

Betrokkenheid
Het is niet toevallig dat de generaals-buiten-dienst Peter van Uhm en Mart de Kruif uit een geëngageerd nest komen. Beiden hadden een familielid dat tijdens WO II actief was in het verzet. Zij onderschrijven allebei de beroemde quote van John F. Kennedy: 'My fellow Americans, ask not what your country can do for you, ask what you can do for your country.'
Dienstbaarheid veronderstelt bescheidenheid, een eigenschap die hen erg siert! Kritisch naar jezelf kijken helpt daarbij!

Naast overeenkomsten zijn er natuurlijk ook verschillen. Terwijl Mart een man van de actie is, de Feyenoord-fan die parallellen trekt tussen voetbal en defensie, heeft Peter het geduld om met de minister aan tafel te zitten en een plan op te maken dat zijn hart soms doet bloeden. Toch hebben hun wegen zich vaak en op een intense manier gekruist. De twee doorwinterde militairen kijken dwars door elkaar heen!

Een toegankelijk boek
Is dit een zwaar op de hand boek over erg sombere tijden? Of een theoretisch werk voor insiders? Zeker niet! De journalistieke hand van Jos de Groot loodst elke geïnteresseerde met gemak door een intrigerende wereld vol beschouwingen en verhalen. En wanneer de heren aan het woord zijn, trekken ze ons op een concrete, levendige manier naar hun biotoop toe. Ook voor een streepje humor is er ruimte. Zo leer je dat landmachters nooit een witte onderbroek dragen... 

Als je je begeeft in een rijk maar complex milieu blijf je altijd met vragen achter. Dat gebeurt ook tijdens en na het lezen van dit boek. Zoals... Kunnen jullie hier een voorbeeld van geven? Hoezo moeten soldaten elkaar blindelings vertrouwen? Mensen maken toch altijd fouten. Mag ik eens mee op oefening? Als je nooit voetbal hebt gespeeld, begrijp je het spelletje en de moeilijkheidsgraad ervan toch ook niet helemaal. En durft Mart de telefoon nog opnemen;-)?

Nooit uitgeleerd

Met die vragen en andere kwesties kun je wellicht terecht bij de podcast van de veldheren. Of misschien neem je genoegen met een ander citaat van John F. Kennedy: 'One person can make a difference, and everyone should try!' En dat is wat deze kanjers doen!

★★★★

Alle tijden zijn onzeker - Joke van Leeuwen

Spraakverwarring tussen 

onbuigzame en vrije geesten !

 

'(De Buitenlandse) is niet bij machte het ritueel te veranderen, 

want ze is niet van zichzelf.'

De kloof tussen ontbering en rijkdom heeft op heel wat momenten in de geschiedenis geleid tot een explosie van geweld. Ook in de jaren voor de Franse Revolutie zorgen gore armoede tegenover adellijke luxe voor een klimaat van bitterheid dat een uitweg zou vinden in een gewapende opstand. Parijs kent onzekere tijden! 

Bovendien heerst er rond 1783, het jaar waarin deze roman zich afspeelt, een klimaat van onverdraagzaamheid, tunnelvisie en eigen gelijk. De Habsburgse koningin is vaak de kop van jut. Ze wordt denigrerend 'l'Autrichienne' genoemd, 'de Buitenlandse' in dit boek. Volgens veel burgers staat Marie Antoinette symbool voor de verspilzucht en het dédain van de bestuurders die zich niet bekommeren om het lijden van de grote onderklasse en het land meesleuren in eindeloze oorlogen. Deze ongenuanceerde denkers houden er geen rekening mee dat de echtgenote van hun koning van het boerenleven houdt, liefst eenvoudige mousselinejurken draagt, arme kinderen adopteert en heel veel aan liefdadigheid doet. 

De hooggeboren dienstbare

Dat deze, bijna ongeletterde, Oostenrijkse prinses net zoals het gepeupel geen stem heeft (zie citaat boven deze tekst), wordt niet begrepen.

Of zoals Joke van Leeuwen schrijft:

'... omdat haar moeder had bedacht dat ze uitgezonden moest worden naar een natie waar ze met een verlegen jonge kroonprins, ... als twee verzoenende naties in één bed moest gaan liggen.' 

Op dat moment wordt er slechts een begin gemaakt met de onvrijheid van de latere koningin.

Kortzichtigheid vind je ook bij bijbelvaste gelovigen die zich geen wereld buiten een dogmatische religie kunnen voorstellen. In tegenstelling tot de vrije geesten die kleine stappen zetten in de richting van de wetenschap, deelt de straatprediker Gaston zijn medeburgers op in godsgetrouwen en afvalligen. Hij 'kent de waarheid en al die anderen niet'. Bliksem is elektriciteit voor de ene, de toorn van de Almachtige voor de ander!

Een te vlak verhaal

'Alle tijden zijn onzeker' is geschreven in een zwierige, weelderige stijl die afwisselend de ratio, de zintuigen en de emoties laat spreken... of wat relativerende humor toevoegt. Toch verliest de auteur zich te vaak in uitdijende beschrijvingen in plaats van in te zetten op de voortgang van het verhaal en naar een climax toe te werken. Bovendien mis je confrontaties tussen personages en andere psychologische ontwikkelingen. Je hebt de indruk als een drone boven de stad te vliegen zonder ooit midden in het gewoel te landen.

Zoals de titel al suggereert heeft het verleden altijd met het heden te maken. Religieuze fanatici, simplistische denkers, ongecultiveerden die zich verliezen in complotdenken en anti-wetenschappelijke dwalingen, Capitoolbestormers, irrationele vaccinweigeraars enz. vinden hun gelijken in de eeuwen die achter ons liggen. Helaas is de mens niet in staat om te leren van de barbarij die deze burgers aanrichten! 

Literair eerbetoon

Tijdens de openingsshow van de Olympische Spelen in Parijs werd de Franse Revolutie gevierd met het nationale motto 'liberté, égalité, fraternité'... terwijl Marie Antoinette op de tonen van operamuziek naar de kerkers van de Conciergerie werd gebracht. In 1793 werd ze van daar naar de Place de la Concorde vervoerd waar even later haar hoofd onder de guillotine terecht kwam. De extremistische sansculottes die de revolutie aanjoegen hadden geen 'liberté' of 'fraternité' in gedachten voor de weerloze koningin! 

Gelukkig kunnen boeken een door pamfletten en spotprenten besmeurd imago oppoetsen!

★★★1/2

De laatste steen - M.J. Arlidge

Twee meiden met grote dromen !

'Ze vraagt zich af of de loyaliteit van het schoolplein 

haar blind heeft gemaakt voor de waarheid.'

 

Als rechercheur Jennie Whitmore de leiding krijgt over het onderzoek naar de moord op haar boezemvriendin Hannah, zo'n dertig jaar geleden, moet ze hard haar best doen om emoties en nuchterheid van elkaar te scheiden. Hoe dieper ze in het onderzoek geraakt, hoe heftiger de feiten die het dossier stofferen. Haar geloof in anderen krijgt een flinke dreun! 

Presteren onder druk

Jennie beseft dat 'als ze dit onderzoek tot het eind toe wil blijven leiden, ze zich zal moeten wapenen'! Ook tegenover haar chef die grote moeite heeft met het gedeelde (school)verleden van de rechercheur en het slachtoffer. Toch is Jennie van onschatbare waarde omdat haar herinneringen aan de tijd voor de moord haar in staat stellen onwaarheden te ontdekken in de verhalen van de getuigen. 

'De laatste steen' is een whodunit die opgebouwd is uit het voortschrijdend inzicht van de speurders. In een wat kale maar functionele taal neemt M.J. Arlidge je mee in een gedegen maar niet erg beklijvend plot. Deze auteur met naam en faam is geen begenadigd verteller. Een beetje kort door de bocht gezegd: een verhaal is meer dan een constructie! Met andere woorden, de structuur dringt zich een weg doorheen de fictie. Jammer dat het groot aantal verhoren en bijbehorende beschouwingen aan de wijdlopige kant zijn en de vaart uit de literaire handeling halen. Toch zorgt het slotakkoord voor een pluim op de hoed van de schrijver! Als een gruwelijk einde ook mooi en ontroerend kan zijn, dan is de ontknoping van 'De laatste steen' daar een voorbeeld van!

Waar het echt om gaat!

Als je afstand neemt zie je dat het ook een boek is over verloren dromen, ideaalbeelden die struikelen over de grens tussen jong zijn en volwassen worden. Hannah en Jennie wilden naar Londen vertrekken om het helemaal te gaan maken in de wereld van de modellen en de fotografie. Hannah was beeldschoon en Jennie kon met haar camera schoonheid creëren. Het ene meisje werd ingehaald door de tijd, het andere was niet sterk genoeg om de stap alleen te zetten. Dertig jaar later kan Jennie de schuldige(n) laten boeten en zichzelf verlossen van een deel van haar wroeging. Een hartsvriendin hoor je immers te beschermen! Omdat de fotografiedroom niet is doorgegaan kan Jennie nu zorgen voor gerechtigheid!

★★★1/2

Verdwenen - Willow Rose

Op zoek naar een kind dat niet bestaat !

'Ik schreeuwde niet omdat hij mijn baas was.

Hij dacht dat hij er recht op had.'

Van Amerikaanse verhalen verwacht je dat ze enigszins over de top zijn. Sneller, heftiger, de grenzen van de werkelijkheid oprekkend. Tenminste die van de Europese realiteit. Bij 'Verdwenen' is dat niet zo. De personages van Willow Rose wonen aan de kust van Florida tussen surfende pensionado's, opblaasboten voor kinderen en hardlopers met AirPods vol heupwiegende Cubaanse muziek. Zit hier wel een spannend plot in? Omdat de presentatietekst belooft dat het onderzoek van rechercheur Billie Ann naar de verdwijning van een jong meisje haar bij moerassen met wilde zwijnen en alligators brengt, mag je aannemen van wel.

Rillingen over je rug

Toch hangt er over het eerste deel van dit verhaal een zweem van simplisme. Je hebt de indruk dat je in een klas zit met leerlingen die een jaar jonger zijn. In de tweede helft van het boek gaat het tempo een beetje de hoogte in en wint de structuur aan eenheid en compactheid. Langzaam maar zeker ontstaat een huiveringwekkende intrige over de diepste duisternis in de menselijke ziel. Hoewel thrillerauteurs de verhaalelementen wat mogen uitvergroten, moet de geloofwaardigheid ervan altijd overeind blijven. Mocht je tijdens het lezen hieraan twijfelen - Willow Rose staat immers bekend om haar ongebreidelde verbeelding - dan dient deze geboren Kopenhaagse je van antwoord in haar nabeschouwing. 'Verdwenen' blijkt gebaseerd te zijn op een waar gebeurd verhaal... Dat is pas echt griezelig!

In de opener van deze Florida-reeks zet Willow Rose een gelaagde vrouwelijke rechercheur neer die op meer dan één front moet strijden. Stof genoeg voor een vervolgdeel!

★★★1/2

Wraaklust - Saskia M.N. Oudshoorn

Dertien in een dozijn !

 'Ik ben een duivel. Maar wel een lieve.

Zolang je ook lief voor mij bent.'

Katherine, het hoofdpersonage uit 'Wraaklust', is een getergde vrouw. Twee mannen hebben een giftige woede in haar wakker gemaakt: een stiefvader met vuile handjes en een echtgenoot die zijn vrouw mishandelt. En wie tot het uiterste wordt gedreven neemt het recht vaak in eigen hand! De vraag is of Kate daarmee weg komt...

Al snel blijkt dit verhaal de clichés op elkaar te stapelen: familieleden die in het verkeer omkomen, een vrouw van een voetballende Italiaanse macho, dames die een kledingwinkel runnen, het seksueel misbruik van een opvoeder, een begrafenis, een huwelijk enz. De volledige eerste helft van het boek wordt bovendien lam gelegd door eindeloze beschrijvingen van Kates gemoedstoestand en het nagenoeg afwezig zijn van de literaire handeling. Zelfs in de laatste hoofdstukken wordt het tempo nog afgeremd door descriptieve passages.

Gebrekkige romantechniek

Ook de structuur van het plot laat te wensen over! De lange achtergrondlijnen verdringen het hoofdverhaal. Bijgevolg kan dat laatste onvoldoende uitgewerkt worden en vindt de lezer er zijn plek niet in. Dit structurele onevenwicht is een onbegrijpelijke tekortkoming.

In 'Wraaklust' moet je de pluspunten met een vergrootglas zoeken. Dan kom je uit bij de taal die voorbeeldig is, de boosdoener die lang onder de radar blijft en de subtiele schoonheid van de cover. Kortom, deze spannende roman kan hooguit geïnteresseerden met weinig leeservaring en een zeer matig ontwikkelingsniveau boeien! 

★★

Mijlpalen - Sam Heughan

Een gesloopte acteur zonder kapsones !

'Hoewel ik soms het liefst onzichtbaar zou willen zijn, 

zou ik het ook vreselijk vinden om de man te zijn

 die zijn fans teleurstelt.'

Omdat de reisliteratuur sinds de coronatijd in elkaar gestuikt is, mag je blij zijn als er eens een stapboek verschijnt. Geen eenvoudig literair genre! Omdat voeten trage vervoermiddelen zijn en landschappen of dorpen niet om de twintig kilometer ingrijpend veranderen, is het een hele opdracht om de mee wandelende lezer geboeid te houden. Het is niet toevallig dat Twan Huys gesprekken met bekende Nederlanders (én Jane Goodall) heeft opgenomen in zijn boek 'Wandellust'.

A walk in de park?

Wat heeft de Schotse acteur Sam Heughan, die bekend is van de Netflix-serie Outlander, bewogen om de West Highland Way af te stappen? Het antwoord hierop is triviaal: een dagje onrustige verveling aan het begin van een week vakantie in zijn thuisland. De volgende ochtend gaat hij met een iets te zware rugzak maar ook met een stevige conditie op pad. De 96 golvende miles tussen Glasgow en Fort William zou je toch op een dag of vijf moeten kunnen overbruggen... is zijn manmoedig idee. De lezer fronst de wenkbrauwen!   

Als je met Halloween op het Britse platteland rondtrekt, kan het weer je behoorlijk parten spelen. Dag twee wordt een helletocht! Open hemelsluizen, waden door een moeras, glibberen en vallen, door veenpoelen ploegen, soppende voeten in verdronken schoenen... en een hallucinerende hongerklop. 'Opgeven Sam!', kreunt een stemmetje in zijn hoofd. Maar na een diepe nachtrust haalt de competitieve, volhardende man het van de opgever. 

 

Niets voor niets 

Die veerkrachtige en doelgerichte geest vind je ook in de tweede verhaallijn van dit boek. Waar Twan Huys pratende gasten uitnodigt, gaat Sam Heughan in gesprek met zichzelf. Herinneringen aan het kind, de tiener en de jong volwassene die hij was kleuren de persoonlijkheid van de veertiger die hij nu is. De rode draad is de toneelspeler die in al zijn vezels zit, het podium dat zijn thuis is, de verhalenverteller die zijn publiek wil raken. De West Highland Way én de moeizame weg naar de acteur die zijn plek gevonden heeft, hebben alles met elkaar gemeen. Fort William halen en gecast worden voor Outlander vormen het eindpunt van een weerspannig pad. Voor niets gaat alleen de zon op!

Met de structuur van 'Mijlpalen' zit het dus snor. Ook de beeldende taal en stijl, het nooit stil vallende vertelritme en de openheid van Sams persoonlijkheid maken dit boek tot een bijzondere leeservaring! Meewandelen met iemand die diep in zichzelf wil kijken, is een voorrecht! 

Zwammenpraatjes

Toch komt er zelfs aan overrompelende ervaringen een eind! Als Sam met paddestoelen begint te communiceren is het tijd om naar de bewoonde wereld terug te keren! Maar niet voor hij bekend heeft dat hij 'altijd op zoek is naar de volgende uitdaging aan de horizon'!

★★★★